28η Οκτωβρίου 1940-αλλαγή ρότας
Του 《Ιδεογράφου》
Στους μαχητές της Τρεμπεσίνας
Στις 28 Οκτώβρη 1940 η ελληνική ιστορία άλλαξε ρότα και για μια μεγάλη χρονική περίοδο πρωταγωνιστές. Ως επέτειος πράγματι συνδέεται με μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και δεν θα αντικατασταθεί μέχρι να βρεθεί ανάλογης αξίας πολιτικό γεγονός. Το γεγονός ότι το περιεχόμενο της επίσημης επετείου φτάνει στα αυτιά μας, ειδικά των παιδιών, αλλοιωμένο αρκετά ως προς το περιεχόμενο της, περιορισμένο πολλές φορές μόνο στην άρνηση της τότε φασιστικής κυβέρνησης να δεχτεί τους όρους του Μουσολίνι και στις νίκες του αλβανικού μετώπου, δεν αναιρεί τη σημασία που πραγματικά έχει για τον ελληνικό λαό, όπως και η 25η Μαρτίου, όπως και η (ανεπίσημη) γιορτή του Πολυτεχνείου• οι τρεις πανελλήνιας εμβέλειας επέτειοι. Και στις τρεις υπήρξε λαϊκή ανάταση και οι τρεις είχαν ως εκ τούτου προοδευτικό περιεχόμενο. Η 28η Οκτωβρίου ήταν η αρχή μιας νέας κατάστασης, πολύ διαφορετικής από αυτή που θα φανταζόταν ο Μεταξάς στο στρατιωτικό του διάγγελμα• ακριβώς όπως την φαντάστηκε ο Ζαχαριάδης με το περίφημο γράμμα της φυλακής.
Στο προσκήνιο, την επόμενη μέρα της κήρυξης του ελληνοιταλικού πολέμου βγήκε ο λαός, και για πολύ καιρό στη συνέχεια. Αντιθέτως, βασιλιάδες, δικτάτορες και αστικό πολιτικό προσωπικό μπήκαν στο περιθώριο των εξελίξεων. Ο δικτάτορας πέθανε μετά από λίγους μήνες, ο βασιλιάς και οι βασιλοβενιζελικοί πολιτικοί το έσκασαν στη Μέση Ανατολή. Τους ξαναφέρανε αργότερα στα πράγματα οι εγγλέζοι. Όμως, με αρχή την 28η Οκτώβρη, μια νέα συνείδηση άρχισε να διαμορφώνεται στους ανθρώπους της χώρας που το μεγαλείο δυσκολευόμαστε σήμερα να το συλλάβουμε. Ας δούμε ένα παράδειγμα, όχι πολύ γνωστό:
Η Σχολή Ευελπίδων το 1940 έστειλε όλους τους τριτοετείς εσπευσμένα στην Αλβανία, ονομάζοντας τους ανθυπολοχαγούς. Ήταν στο σύνολο 289. Από αυτούς, σκοτώθηκαν οι 30, είκοσι εφτά στο μέτωπο, δυο από βομβαρδισμούς και ένας κατά την προέλαση των Γερμανών. Στη συνέχεια ήρθε η Κατοχή. Οι ευέλπιδες αυτοί μπήκαν στην σχολή τους το 1937 (ένα χρόνο μετά την ανακήρυξη της δικτατορίας) και προέρχονταν όλοι από οικογένειες με τσεκαρισμένα "εθνικά" φρονήματα, γαλουχημένοι στον αντικομμουνισμό και στην μεταξική προπαγάνδα. Δυο από αυτούς έγιναν γνωστοί αρκετά πιο μετά: Παπαδόπουλος και Μακαρέζος.
Στην κατοχή λοιπόν, πάνω από 100 (στους 259 πλέον) επιζήσαντες πήγαν σταδιακά στην Μ.Ανατολή. Από αυτούς σκοτώθηκαν μόνο τρεις, οι δυο από ατυχήματα και ένας (!) σε μάχη. Ουσιαστικά αδρανοποιήθηκαν. Από όσους έμειναν πίσω οι περισσότεροι επέστρεψαν στα σπίτια τους, άλλοι το 1943 πήγανε στα τάγματα ασφαλείας να δουλέψουν για τον καταχτητή (πχ ο Παπαδόπουλος-13 από αυτούς σκοτώθηκαν από τη δράση του ΕΛΑΣ) και άλλοι στην Αντίσταση (τουλάχιστον 32 στον ΕΛΑΣ, 5 στον ΕΔΕΣ και 3 στον Ψαρρό. Αυτό το τελευταίο αξίζει να σχολιαστεί: Η αναλογία είναι συντριπτική υπέρ του ΕΛΑΣ, μια επιλογή θεωρητικά δύσκολη για τους ευέλπιδες, δεδομένου ότι πολιτικά ο ΕΛΑΣ ελεγχόταν από το ΚΚΕ. Δείχνει δε ποιο κόμμα κάλυψε-και αμέσως- το πολιτικό κενό που άφησαν πίσω τους όσοι διέφυγαν στο Κάιρο ή συνεργάστηκαν με τους ναζί: ένα διαλυμένο από τη δικτατορία κόμμα, με όλα τα στελέχη του στη φυλακή, που όσα δεν απέδρασαν οι Τσολάκογλου τα παρέδωσαν στους Γερμανούς.
Πολλοί σκοτώθηκαν στις γραμμές του ΕΛΑΣ πολεμώντας τον τριπλό καταχτητή και τους συνεργάτες τους, μάλιστα δυο σκοτώθηκαν στην Μάχη του Μελιγαλά πολεμώντας ταγματασφαλίτες. Φυσικά, όσοι δεν προσχώρησαν μετά τη Βάρκιζα στον Εθνικό Στρατό διώχτηκαν για την πατριωτική τους δράση, ορισμένοι τουφεκίστηκαν κιόλας. Δέκα από τους ΕΛΑΣίτες πρώην ευέλπιδες πέρασαν μετά και στον ΔΣΕ. Τέσσερις σκοτώθηκαν.
Επειδή μιλάμε για στρατιωτικούς: Μια λεπτομέρεια που έχει μεγάλη σημασία για την επιλογή τους να ενταχθούν στην Αντίσταση και να παίξουν το κεφάλι τους κορώνα-γράμματα: η προδοτική κυβέρνηση Τσολάκογλου συνέχισε να μισθοδοτεί κανονικά όλους όσους επέστρεψαν από την Αλβανία και να παρέχει συσσίτια. Ένα προνόμιο σίγουρα αποτρεπτικό για αντίσταση, όταν οι περισσότεροι γύρω τους λιμοκτονούσαν. Οι μισθοί και τα προνόμια στη Μέση Ανατολή ήταν επίσης εγγυημένα, αλλά στο βουνό ήταν αλλιώς: μόνο σφαίρες υπήρχαν και ό,τι βρεθεί για τροφή. Κι όμως, η λαϊκή θέληση τους καλούσε πιο δυνατά από το στομάχι τους. Και φυσικά άλλαξαν σαν άνθρωποι.
Η εποποιία της Εθνικής Αντίστασης, το " νέο '21", η στενή επαφή με το λαό και τις προοδευτικές ιδέες άλλαξε την πολιτική συνείδηση πολλών που θεωρητικά ήταν αδύνατο να αλλάξει. Αυτό ο Μεταξάς με τίποτα δεν μπορούσε να το φανταστεί.
[Πηγή στοιχείων για τους ευέλπιδες: περιοδικό "Στρατιωτική Ιστορία", τ.190 Οκτώβριος 2012 εκδ.Γνώμων]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου