#30 Μικρά της Ιστορίας Χ (Η μπαλαρίνα που έκρυβε τον Πρόεδρο Γκονζάλο)

Η μπαλαρίνα που έκρυβε τον Πρόεδρο Γκονζάλο

Στο μακρινό Περού

μια δασκάλα του χορού

αψήφησε το κράτος.

Κάποιοι είπανε για λάθος

και στις δίκες του σωρού

την κυνήγησαν με πάθος.

Άλλα "Μικρά της Ιστορίας" ΕΔΩ

Του «Ιδεογράφου»

Εκείνο που περισσότερο άρεσε στη Μαρίτσα Γκαρρίδο Λέκκα ήταν ο χορός. Από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας της μέχρι σήμερα, που είναι πενήντα τριών χρονών, δεν σταμάτησε ποτέ να τον απολαμβάνει, να εκφράζεται μέσω αυτού, ακόμα και υπό συνθήκες δύσκολες,  έως και απάνθρωπες.

Η Μαρίτσα Γκαρρίδο Λέκκα καταγόταν από ευκατάστατη οικογένεια και έλαβε χριστιανική εκπαίδευση. Πήγε στο κολλέγιο της Αγίας Καρδιάς (Sagrado Corazon Sophianum) και στη συνέχεια σπούδασε στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Περού, στην πρωτεύουσα Λίμα, για να γίνει δασκάλα. Αλλά την κέρδισε οριστικά ο χορός. Η λυγερόκορμη-όπως δείχνουν οι φωτογραφίες της- κοπέλα με τα φουντωτά σγουρά μαλλιά δίδασκε κλασικό και μοντέρνο χορό στην μεσοαστική συνοικία Σαντιάγο ντε Σούρκο της Λίμας. Εκεί είχε νοικιάσει ένα τριώροφο σπίτι, το ισόγειο του οποίου διαρρύθμισε κατάλληλα ώστε να παραδίδει τα μαθήματά της. Η ίδια έμενε στον δεύτερο όροφο μαζί με τον φίλο της, τον νεαρό αρχιτέκτονα Κάρλος Ιντσάουστεγκι. Ήταν είκοσι εφτά χρονών και μισό στις 12 Σεπτεμβρίου 1992.

Το προάστιο ήταν από τα λεγόμενα καλά. Είχε πλατιούς δρόμους, μεγάλα πεζοδρόμια (όπου η Γκαρρίδο Λέκκα άφηνε κάθε πρωΐ τα σκουπίδια σε σακκούλες να τα μαζέψει η υπηρεσία καθαριότητας), πολυκατοικίες, καθώς και τις βασικές υπηρεσίες ή καταστήματα, σούπερ-μάρκετ, φαρμακεία, κλπ, δηλαδή δεν είχε καμία σχέση με τις παραγκουπόλεις που έζωναν τη Λίμα και στις οποίες περιπολούσε ο στρατός με άρματα μάχης. Ειδικά μετά το "αυτο-πραξικόπημα" του προέδρου Αλμπέρτο Φουτζιμόρι τον Απρίλιο του ίδιου έτους, ειδικότερα μετά την επέκταση της δράσης των ανταρτών στην πρωτεύουσα, και στο Σούρκο έγινε εμφανής η παρουσία αστυνομικών, όχι όμως με το δάκτυλο στην σκανδάλη έτοιμοι για συμπλοκή. Δεν είχε Ινδιάνους εκεί και, ως γνωστόν, το Φωτεινό Μονοπάτι (Sendero Luminoso) στρατολογούσε σχεδόν αποκλειστικά ιθαγενείς. Η σφοδρή ταξική σύγκρουση που είχε ξεσπάσει από το 1980 στο Περού έφτανε σαν ένας απόηχος στην καθημερινότητα των κατοίκων του Σούρκο, κι όμως, χωρίς να το γνωρίζουν, στην γειτονιά τους έμενε ένας βασικός συντελεστής της. Στον πρώτο όροφο της πολυκατοικίας της Γκαρρίδο Λέκκα, ο οποίος είχε ξεχωριστή είσοδο και με κουρτίνες μονίμως να καλύπτουν τα παράθυρα, φιλοξενούνταν ο Αμπιμαέλ Γκούζμαν (κανονικά Γκουσμάν) ή Πρόεδρος Γκονζάλο, δηλαδή ο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Περού και ηγέτης του αντάρτικου κινήματος Φωτεινό Μονοπάτι, νούμερο ένα καταζητούμενος από το περουβιανό κράτος. Ο τότε πενηντατριάχρονος Πρόεδρος Γκονζάλο έμενε με τη συμβία του (και νούμερο δυο στην ιεραρχία του κόμματος,- αλλά και στις έρευνες της αστυνομίας και του στρατού) Έλενα Ιπαρραγκίρε. Η Μαρίτσα Γκαρρίδο Λέκκα, αντιθέτως, ήταν υπεράνω πάσης υποψίας. Μια επαγγελματίας χορεύτρια.

Αφίσα του ΚΚΠ για τα 5 χρόνια Λαϊκού Πολέμου

Μέχρι που στις 31 Ιανουαρίου 1991 συνελήφθη η θεία της Νέλλυ Έβανς. Η Νέλλυ Έβανς Ρίσκο ντε Αλβάρες Καλντερόν (όπως ήταν το πλήρες όνομά της) ήταν επίσης του Καθολικού δόγματος, της Καθολικής εκπαίδευσης, της πίστης στο θεό (τουλάχιστον για κάποιο μεγάλο διάστημα), αλλά και στην ιδεολογία του Φωτεινού Μονοπατιού. Η οργάνωση αυτή, ενώ ξεκίνησε την αντάρτικη δράση της το 1980 στις Άνδεις στρατολογώντας μαζικά ακτήμονες εργάτες γης από τον ιθαγενικό κυρίως πληθυσμό, σύντομα απέκτησε ερείσματα και στα μικρομεσαία στρώματα ή στους φοιτητές των πόλεων. Για τους τελευταίους, η στράτευση με το παράνομο (αλλά μαζικό) Κομμουνιστικό Κόμμα του Περού δεν ήταν μια "εύκολη" επιλογή• στις αρχές της δεκαετίας του '90, αυτό που ξεκίνησε σαν αντάρτικο στα υψίπεδα είχε μεταβληθεί σχεδόν σε εμφύλιο πόλεμο. Οι ένοπλες ενέργειες επεκτάθηκαν στις πόλεις και η καταστολή, όπως και η ειδική νομοθεσία που τη συνόδευε, ήταν αμείλικτες. Ήδη χιλιάδες ινδιάνοι είχαν δολοφονηθεί από την στρατιωτική και παραστρατιωτική δράση του περουβιανού κράτους. Η πολιτική της τρομοκρατίας εντούτοις δεν είχε καταφέρει να εμποδίσει τη διάδοση της ιδεολογίας του (μαοϊκού) ΚΚΠ, το οποίο, σημειωτέον, αντλούσε παραδόσεις και από το ινκαϊκό σύστημα κοινοκτημοσύνης• ούτε τη συνεχή μαζικοποίησή του, κόντρα στο πνεύμα της εποχής όπου ο σοσιαλιστικός συνασπισμός κατέρρεε και τα κομμουνιστικά κόμματα όλου του κόσμου περνούσαν σοβαρή κρίση. Ένα, κατά κάποιο τρόπο, ιστορικό παράδοξο λοιπόν, που όμως εξηγείται από  την πολιτική τόσο του ΚΚΠ όσο και του περουβιανού κράτους. Το ΚΚΠ έθετε ζητήματα εθνικής ανεξαρτησίας, σοσιαλισμού και υπεράσπισης των ακτημόνων, δημοκρατικών δικαιωμάτων και κατάργησης των λατιφούντιων πρώτα και κύρια, ακολουθώντας την τακτική του "Λαϊκού Πολέμου", ως μόνο δυνατό μέσο για να αποκρουστεί η αντίδραση της περουβιανής αστικής τάξης και του ιμπεριαλισμού, αλλά και για να διαμορφωθούν συνθήκες ριζοσπαστικής αλλαγής. Το κράτος την περίοδο εκείνη, αυτό που έψαχνε άμεσα ήταν ένα χτύπημα στην ηγεσία του Φωτεινού Μονοπατιού. Διεθνείς αναλυτές εκτιμούσαν πιθανή ακόμα και την εντός σύντομου χρονικού διαστήματος τελική επικράτηση των κομμουνιστών ανταρτών.

Αφίσα του ΚΚΠ: "Οι μάζες φτιάχνουν την Ιστορία, το κόμμα της καθοδηγεί"

Με τη σύλληψη της Έβανς, η αστυνομία έβαλε στο μάτι και την Γκαρρίδο Λέκκα, επειδή αυτές οι δύο κάνανε πολύ στενή παρέα. Σύντομα οι αστυνομικοί ανακάλυψαν ότι και οι νεαροί με τους οποίους κατά καιρούς είχε σχετιστεί η νεαρή χορεύτρια ανήκαν στον αριστερό χώρο. Ο τελευταίος μάλιστα ήταν ύποπτος για συμμετοχή στο Φωτεινό Μονοπάτι. Επίσης γνώριζαν ότι τον τελευταίο καιρό η ηγεσία του κόμματος συνεδρίαζε στη Λίμα. Έτσι ξεκίνησαν να την παρακολουθούν.

Το σπίτι που έμενε η Γκαρρίδο Λέκκα, σήμερα

Η Γκαρρίδο Λέκκα ήταν προσεκτική. Όμως οι πράκτορες της αντιτρομοκρατικής κάποια στιγμή πρόσεξαν ότι ο όγκος των σκουπιδιών που εκείνη κατέβαζε κάθε μέρα ήταν υπερβολικός για τα δυο άτομα που υποτίθεται διέμεναν στην μαιζονέτα. Ερευνώντας τα σκουπίδια, μετά που τα περισυνέλεγε το απορριματοφόρο, διαπίστωσαν την ύπαρξη φαρμάκων της δερματικής πάθησης που γνώριζαν ότι έχει ο Αμπιμαέλ Γκούσμαν, καθώς και προκηρύξεων της οργάνωσης. Τη νύχτα της 11ης προς 12ης Σεπτέμβρη του 1992, όταν συνέβη ένα μπλακ άουτ στην περιοχή, οι πράκτορες της αντιτρομοκρατικής είδαν ένα άντρα με μούσι, με τα γενικά χαρακτηριστικά του Γκονζάλο, να ανάβει ένα κερί στον πρώτο όροφο. Αμέσως αποφάσισαν την έφοδο στο σπίτι.

Στην πραγματικότητα, στο σπίτι της νεαρής χορεύτριας δεν κρυβόταν μόνο ο πρόεδρος Γκονζάλο και η Ιπαρραγκίρε, αλλά συνεδρίαζε κατά καιρούς και η Κεντρική Επιτροπή του κόμματος. Ένα βίντεο μάλιστα που κατασχέθηκε μετά την εισβολή της αστυνομίας έχει και ελληνικό ενδιαφέρον: Δείχνει όλη την κεντρική επιτροπή να χορεύει συρτάκι (το χορό του Ζορμπά) του Μίκη Θεοδωράκη, το οποίο προφανώς θα τους τον είχε μάθει η Μαρίτσα Γκαρρίδο.

Μαζί με τους δυο ηγέτες του ΚΚΠ συνελήφθησαν το νεαρό ζευγάρι καθώς και άλλα οκτώ στελέχη του κόμματος. Το παράδοξο της επιχείρησης ήταν ότι όχι μόνο δεν ασκήθηκε βία, αλλά η αντιτρομοκρατική ούτε καν έστησε ένα από τα συνηθισμένα σε τέτοιες περιπτώσεις σώου, με κουκουλοφόρους, βαρύ οπλισμό και ελάχιστους αυταρχικούς διαλόγους-εντολές. Στις εικόνες που έδειξαν τα κανάλια ο Αμπιμαέλ Γκούζμαν καθόταν στην πολυθρόνα και συζητούσε σε ήρεμο και αργό τόνο, σχεδόν πατρικό, με τους με πολιτικά ντυμένους πράκτορες οι οποίοι ερευνούσαν παράλληλα την μεγάλη βιβλιοθήκη του και τα ντουλάπια (χωρίς να τα κάνουν άνω κάτω), ενώ η Ιπαρραγκίρε στεκόταν πάνω από τον ώμο του, σαν υπασπίστριά του, κρατώντας ένα κόκκινο σημαιάκι με το σφυροδρέπανο. Σαν να τους έλεγε: σας μιλάει ο ηγέτης του Φωτεινού Μονοπατιού, θα το σεβαστείτε. Ο κομμουνιστής ηγέτης άλλωστε γνώριζε ότι δεν είχε πιθανότητες διαφυγής• δεν συνοδεύονταν από ένοπλη φρουρά, τουλάχιστον εκείνη τη νύχτα. Αργότερα, στη φυλακή, μετά από απεργία πείνας, τους δόθηκε άδεια να παντρευτούν.

Ίσως εκείνη την στιγμή να μίλησε το δέος που ένιωσε ο επικεφαλής και οι άντρες του μπροστά σε μια αναμφίβολα μεγάλη πολιτική προσωπικότητα της χώρας τους. Η συνέχεια όμως δεν ήταν ανάλογη. Η κυβέρνηση μαζί με τη ΣΙΑ αμέσως προσπάθησαν να ξεφτιλίσουν το μεγάλο τους θήραμα. Έδειξαν βίντεο από την σωματική έρευνα. Ο Αμπιμαέλ Γκούζμαν παρουσιάστηκε επίσημα, μπροστά στους ανταποκριτές του Τύπου, σαν να ήταν ένα άγριο θηρίο, μια τίγρη που μόλις πιάστηκε: με οριζόντια ριγέ ασπρόμαυρη φόρμα πάνω στην οποία υπήρχε ταμπελάκι με το νούμερό του και μέσα σε κλουβί κανονικό. Με την ίδια εμφάνιση παρουσιάστηκαν και οι υπόλοιποι, αλλά συνοδευόμενοι, έξω από το κλουβί. Την ίδια αντιμετώπιση είχε επίσης η Μαρίτσα Γκαρρίδο Λέκκα. Εμφανώς τρομοκρατημένη, κατόρθωσε πάντως μπροστά στους δημοσιογράφους να πει συνθήματα του Φωτεινού Μονοπατιού. Δεν την διέκοψαν. Ενώ όταν έκανε το ίδιο ο Αμπιμαέλ Γκούζμαν, όλοι οι παριστάμενοι άρχισαν να τραγουδάνε τον εθνικό ύμνο για να του σπάσουν το ηθικό.

Η αποφυλάκιση της 53χρονης χορεύτριας

Ο Αμπιμαέλ Γκούζμαν καταδικάστηκε σε ισόβια, το ίδιο και η Ιπαρραγκίρε, το ίδιο και ο δικηγόρος του. Ο ηγέτης του ΚΚΠ μεταφέρθηκε στην απομόνωση στην οποία βρίσκεται μέχρι και σήμερα που είναι 85 χρονών, σ' ένα νησί-ναυτική βάση, το Καλάο απέναντι από τη Λίμα. Οι πολιτικές του παρεμβάσεις είναι ως εκ τούτου πολύ περιορισμένες και οι περισσότερες αφορούν το αίτημα αμνήστευσης και ειρήνευσης. Τα ίχνη όλων πρακτικά χάθηκαν μέσα στις σκληρές συνθήκες κράτησης και απομόνωσης. Η Μαρίτσα Γκαρρίδο Λέκκα απ' την μεριά της εξέτισε 25 χρόνια ακριβώς [1]: βγήκε στις 12 Σεπτέμβρη του 2017. Δεν της χαρίστηκε ούτε μια μέρα.

Το πλήγμα για το ΚΚΠ ήταν τεράστιο. Μέσα σε λίγα χρόνια το κόμμα διασπάστηκε, πολλοί αντάρτες παρέδωσαν τα όπλα και παραδόθηκαν, ειδικά μετά και τη σύλληψη του διαδόχου στην ηγεσία, του κομαντάντε Φελισιάνο. Κάποιες ολιγομελείς αντάρτικες ομάδες του Φωτεινού Μονοπατιού εξακολουθούν μέχρι σήμερα να δραστηριοποιούνται σε περιοχές των Άνδεων, διενεργώντας σποραδικές επιθέσεις στη χωροφυλακή, με βαρύ αντίτιμο σε ζωές όμως. Τα περισσότερα πρώην μέλη του, μέσα και έξω απ' τις φυλακές, προσπαθούν σήμερα να συγκροτήσουν μια νόμιμη πολιτική οργάνωση, τη MovADeF (Movimiento por la Amnistia y Derechos Fundamentales-Κίνημα για την Αμνηστία και τα Στοιχειώδη Δικαιώματα), που σε συνδυασμό με το αίτημα γενικής αμνηστίας, θεωρούν ότι είναι η μόνη πολιτική διέξοδος στην παρούσα φάση, μετά την συντριπτική ήττα. Η περουβιανή κυβέρνηση το 2011 της απαγόρευσε να συμμετάσχει στις εκλογές.

Μέσα στη φυλακή, όταν πέρασαν κάποια χρόνια και χαλάρωσαν οι συνθήκες κράτησης, η Μαρίτσα Γκαρρίδο Λέκκα δημιούργησε χορευτικοθεατρική ομάδα με συγκρατούμενές της. Όταν αποφυλακίστηκε δήλωσε ότι θα ασχοληθεί με τον χορό που τόσο λατρεύει. Δήλωσε επίσης, ότι δεν ήταν μέλος του ΚΚΠ, αλλά και ότι δεν μετανιώνει που προστάτευε τον αρχηγό του κόμματος. Οι τηλεοράσεις την ακολουθούσαν σε κάθε βήμα της, μια νέα δημοσιότητα της "χαρίστηκε"-όπως με τη σύλληψή της, και την παρατήρησαν να συμμετέχει σε διαδηλώσεις της ΜοvADeF. Ξαναέσμιξε με την Νέλλυ Έβανς η οποία είχε αποφυλακιστεί από το 2006.

Σημειώσεις:
[1]: Η αρχική ποινή ήταν ισόβια, για "προδοσία της πατρίδας". Μετά που έπεσε ο Φουτζιμόρι όλες οι δίκες επαναλήφθηκαν. Θανατική ποινή δεν υπήρχε στο Περού.

Προηγούμενο Μικρό της Ιστορίας: ΙΧ ➽Στο Έβερεστ! (Ο θάνατος του Τζωρτζ Μαλλορυ)