#31. Ο Ήρωας χωρίς Πατρίδα, ο Κόρτο Μαλτέζε.

 Ο Ήρωας χωρίς Πατρίδα

Του «Ιδεογράφου»

Τον Κόρτο Μαλτέζε, το γιο μιας τσιγγάνας πόρνης και ενός Άγγλου ναυτικού, τον γνώρισα όταν πήγαινα στο λύκειο, όταν ένας φίλος (του πατέρα μου) μου έκανε στη γιορτή μου δώρο την "Μπαλλάντα της Αλμυρής Θάλασσας", μεταφρασμένη στα ελληνικά. Με αυτήν την ιστορία πρωτοσυστήθηκε όχι μόνο σε μένα αλλά και σε χιλιάδες άλλους νέους πολλά χρόνια πριν (το 1967) ο Ήρωας-Χωρίς-Πατρίδα.

Δεν ήμουν συνηθισμένος σε τέτοιου είδους ιστορίες, μια ζωή διάβαζα ό,τι και οι περισσότεροι: Αστερίξ και Λούκυ-Λουκ στο γυμνάσιο, Μίκυ Μάους, Σεραφίνο και Μπλεκ στο δημοτικό. Βαρέθηκα, ούτε καν το τελείωσα. Γιατί ο Κόρτο Μαλτέζε δεν είναι κόμικς, είναι λογοτεχνία σε κόμικς. Και στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι η λογοτεχνία διαβάζεται, το συγκεκριμένο είδος δεν είναι διαδεδομένο. Κανείς συμμαθητής μου δεν ήξερε τον Κόρτο Μαλτέζε. Αυτό όμως μπορεί να ήταν και τυχαίο. Η ψηλή δε τιμή του ήταν αποτρεπτική συγκρινόμενο, για παράδειγμα, με τα Λούκυ-Λούκ που τα έβρισκες και τζάμπα από συγγενείς.

Όταν αργότερα πήρα ξανά την "Μπαλλάντα της Αλμυρής Θάλασσας", ασπρόμαυρη όμως και στα ιταλικά, στην αυθεντική δηλαδή γλώσσα, ήρθε η αποκάλυψη! Είδα το αριστούργημα! Πήρα σταδιακά με το μηνιάτικο όλες τις ιστορίες, πάντα στα ιταλικά, και τις διάβαζα και τις ξαναδιάβαζα και πάλι από την αρχή και τα φοιτητικά χρόνια εκεί και εδώ, μ' αυτά και μ' άλλα περάσανε χωρίς τηλεόραση. Μπορώ λοιπόν να πω δυο κουβέντες για τον απίθανο αυτόν τύπο που πάντα ψάχνει κάτι.

Βενετσιάνικο ¨κόρτε" με το πηγάδι στη μέση (φωτ.ΜιχΠπ)

Καταρχήν, Κόρτο Μαλτέζε δεν σημαίνει τίποτα. Μικρός Μαλτέζος για μερικούς. Μαλτέζος ακριβώς δεν είναι ο Κόρτο και το Κόρτο δεν είναι όνομα. Λένε ότι το Κόρτο βγαίνει από τις "κόρτι" (ενικός: la corte) που είναι οι κλεισμένες από κτήρια και γεμάτες μυστικά σκοτεινές πλατειούλες στη Βενετία, την πόλη που μεγάλωσε και λάτρεψε ο δημιουργός του ο Ούγκο Πραττ. Αν επισκεφτεί κανείς τη Βενετία και μπει νύχτα σε μια τέτοια πλατεία, ολομόναχος, μπορεί...και να δει φαντάσματα. Η εξήγηση αυτή είναι πάντως συμβατή με τον μυστηριώδη χαρακτήρα του Κόρτο.

Ο Κόρτο δεν ανήκει σε κανένα έθνος και δεν έχει καμία πατρίδα. Είναι ελεύθερος. Ο συμβολισμός της καταγωγής του άλλωστε είναι ισχυρός: ο πατέρας του ταξιδευτής χωρίς σπίτι και η μάνα του τσιγγάνα, χωρίς πατρίδα δηλαδή. Η εποχή που ζει ο Κόρτο Μαλτέζε, η εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, είναι μια εποχή που πολλά νέα κράτη διαμορφώνονται, αυτοκρατορίες διαλύονται (Οθωμανική, Αυστροουγγρική) και το εργατικό κίνημα εισβάλλει στο παγκόσμιο προσκήνιο με την σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσσία μπολιάζοντας, πέραν των άλλων, με προοδευτικές ιδέες τους διάφορους εθνικισμούς (πχ τον ιρλανδικό, στο έργο "κοντσέρτο σε ο μινόρε με άρπα και νιτρογλυκερίνη"-δεν ξέρω αν μεταφράστηκε έτσι στην Ελλάδα). Ο πατριωτισμός μπαίνει σε άλλη διάσταση όταν συνδυαστεί με την κοινωνική απελευθέρωση και ο Κόρτο Μαλτέζε παρατηρεί και συμπαθεί αυτά τα φαινόμενα. Βέβαια πιο πολύ συμπαθεί τους λιποτάκτες! Ίσως γιατί και αυτός είναι ένας λιποτάκτης από Έθνη (θεωρητικά είναι Βρετανός) και Ιδεολογίες, είναι όπως αυτοπροσδιορίζεται ένας "gentiluomo di fortuna" που στα ελληνικά μεταφράζεται τυχοδιώκτης.

Δεν είναι δηλαδή κομμουνιστής ή αναρχικός. Μπορεί να γνωρίζει προσωπικά και να κάνει πλακίτσα με τον Στάλιν [1], που τον γλυτώνει από ένα εκτελεστικό απόσπασμα λόγω μιας παρεξήγησης (στο "Χρυσό Σπίτι της Σαμαρκάνδης"), μπορεί τελικά να βοηθάει τους Μογγόλους κόκκινους να πάρουνε το χρυσό του τσάρου και να χρηματοδοτήσουνε την επανάσταση (στην "Κρυφή Αυλή του Μυστηρίου"), όμως ο Κόρτο εκτελεί συμβόλαια και σε αυτά αφοσιώνεται. Ορισμένες φορές ο εργοδότης του είναι κάποιο κάθαρμα, παρόλα αυτά η ηθική του είναι ακλόνητη, αν κάτι δεν συμβαδίζει με αυτήν τότε απλά δεν το κάνει.

Κόρτο: Φανταστικό! τελικά θα γίνεις γενικός γραμματέας του κόμματος....

              ...επειδή δεν σε άφησαν να κάνεις τον πορτιέρη τη νύχτα στην Ανκόνα ή τον κωδωνοκρούστη στην αρμένικη               εκκλησία στη Βενετία.

Στάλιν: Απίστευτο! Ψέμματα! Χα,χα,χα,χα...

Η ηθική του βέβαια συγκρούεται συνεχώς και με την ηθική του καλύτερού του φίλου, του Ράσπουτιν που είναι ένας λιποτάκτης του τσαρικού στρατού που έγινε επαγγελματίας δολοφόνος και πειρατής. Η σχέση τους είναι θυελλώδης. Μισιούνται και αγαπιούνται, μαλώνουν σαν τα κοκκόρια αλλά συνεργάζονται. Ο Ούγκο Πράττ αποτυπώνει πολύ όμορφα την απογοήτευση του Κόρτο για την ποιότητα και τον χαρακτήρα του Ράσπουτιν. Δεν μπορεί όμως να κάνει και αλλιώς! Η φιλία, θα έλεγα, δεν ακολουθεί πάντα κανόνες της λογικής και επιπρόσθετα για τον Κόρτο Μαλτέζε είναι αθάνατη. Φίλος του μπορεί να γίνει και η πιο αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κανείς σε πολλά έργα, μεταξύ των οποίων και το απαράμιλλο "Τανγκό".

-Μα τι όμορφη που είσαι! Δεν ξέρω γιατί μου θυμίζεις ένα τανγκό

 του Αρόλα που άκουσα στο καμπαρέ της "Πάρντα Φλόρα" στο 

 Μπουένος Άιρες.

-Μήπως ήταν εκεί κάποια που μου έμοιαζε;

Με τον έρωτα όμως τα έχει κάνει μαντάρα. Κυνηγάει έναν ουτοπικό έρωτα. Στην "Μπαλλάντα της Αλμυρής Θάλασσας" γνωρίζει την Πανδώρα, ένα κοριτσάκι πανέμορφο και πλούσιο με τσαγανό και χαρακτήρα και το ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Αυτή όμως δεν ανταποκρίνεται και εξαφανίζεται. Αυτό του δημιουργεί τραύμα.  Από τότε την ψάχνει σε όλη τη Γη, ρωτάει για αυτήν και μαθαίνει νέα της, προσπαθεί να την ξαναδεί παρόλο που οι απογοητεύσεις διαδέχονται η μια την άλλη. Ψάχνει δηλαδή έναν αταίριαστο έρωτα με ένα κορίτσι που έχει την εντελώς αντίθετη προσωπικότητα, παρόλο που ο ίδιος είναι γοητευτικός και ελκύει τις γυναίκες τόσο αυτές που έχουν αριστοκρατική καταγωγή όσο και αυτές με ταπεινή καταγωγή. Μια μόνιμη γκόμενά του είναι η Εσμεράλντα από την Καραϊβική, μέντιουμ και πουτάνα όπως η μητέρα του (σ.σ. όπως λέει και ο Φρόυντ, κάθε άντρας ψάχνει την μητέρα του) που όμως και αυτή τον βοηθάει να ξαναβρεί την Πανδώρα. Θα έλεγε κανείς διαβάζοντας τις ιστορίες του ότι ο Κόρτο μάλλον νιώθει ένα δέος απέναντι στις γυναίκες, τις θεωρεί μάλλον πιο δυνατές από αυτόν. Και συχνά-πυκνά τον καταφέρνουν.

Ένα άλλο σημαντικό κεφάλαιο της προσωπικότητας του Κόρτο είναι η θρησκεία ή καλύτερα η σχέση του με τα θρησκευτικά φαινόμενα. Ο Κόρτο είναι άθρησκος, όμως πιστεύει στα πνεύματα, στην μαγεία και στις προκαταλήψεις [2]. Σε βαθμό μάλιστα που όλοι όσοι τον γνωρίζουνε να μην μπορούν να πιστέψουν πως δίνει τόση σημασία στα βουντού και τον παγανισμό. Ο ίδιος παραδέχεται την αδυναμία του και την αποδίδει στη μάνα του που τον έμαθε έτσι, αν και τελικά την χρησιμοποιεί τόσο σαν εργαλείο κατανόησης των αγροτικών και κτηνοτροφικών κοινωνιών της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, όσο και για να γίνεται δεκτός σ' αυτές τις κοινωνίες. Η σχέση του δηλαδή με τον πνευματισμό δεν είναι ακριβώς ανιδιοτελής.
Αν διαβάσει κανείς το σύνολο των ιστοριών του Κόρτο Μαλτέζε θα έχει κάνει ένα πλήρη γύρο του κόσμου. Θα ξεκινήσει από το Αρχιπέλαγος Μπίσμαρκ στον Ειρηνικό Ωκεανό και θα περάσει από τη Βενετία, τη Ρόδο, την Τουρκία, την Αρμενία, το Ουζμπεκιστάν, την Κίνα, την Μογγολία, την Ιρλανδία, τη Γαλλία, την Ελβετία, την Καραϊβική, τη Βραζιλία, την Αργεντινή, την Ανατολική Αφρική, την Αιθιοπία. Θα έχει συναντήσει ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων (μέχρι και τον Ωνάση!), ανθρώπους όλων των ιδεολογιών (κομμουνιστές, σοσιαλιστές, ρεπουμπλικάνους,  εθνικιστές, φασίστες), θα έχει μάθει και αρκετά-πραγματικά-ιστορικά συμβάντα [3], μια και ο Ούγκο Πραττ παρουσίαζε γεγονότα που διασταυρώνονται (κάποια στιγμή θα γράψω για κανά-δυο από αυτά).
Δυστυχώς ο Ούγκο Πραττ πέθανε σχετικά μικρός. Άφησε πλούσιο έργο που δεν εξαντλείται στον Κόρτο Μαλτέζε (για όσους θέλουνε και κανά "πονηρό" έχει φτιάξει ιστορία μαζί με τον Μίλο Μανάρα, το "Ελ Γκαούτσο") και πλέον όλα σχεδόν είναι μεταφρασμένα στα ελληνικά. Ξεκινήστε αυτό το καλοκαίρι με την Μπαλλάντα της Αλμυρής Θάλασσας.

[1]: Τον αποκαλεί χαϊδευτικά Bepi (Σήφης από το Giuseppe: Ιωσήφ) και τον γνώρισε λέει όταν ο Στάλιν έκανε τον πορτιέρη σε ένα ξενοδοχείο στη Βενετία το 1907!
[2]: Στη Ρόδο του διαβάζουνε και τον καφέ.
[3]: Στο "Κοτ ντε νουί και τα ρόζα της Πικαρδίας" δίνει μια εκδοχή για την κατάρριψη του γνωστού "κόκκινου βαρώνου" Μάνφρεντ φον Ριχτχόφεν τόσο αληθοφανή που πλέον αυτή θεωρώ πιθανότερη.