#17 Μικρά της Ιστορίας V (No Viet Cong ever called me nigger)

Διαφορετικοί άνθρωποι-διαφορετικές εποχές-διαφορετικές αντιδράσεις

Άλλα "Μικρά της Ιστορίας" ΕΔΩ

Του «Ιδεογράφου»

Στην Αμερική δημιουργήθηκε κάποτε θέμα με την στράτευση δυο λαϊκών ινδαλμάτων: του Έλβις και του Μωχάμμεντ Άλι. Αν έχει αξία να αφηγηθεί κανείς την ιστορία, αυτή είναι για να δείξει πόσο διαφορετικά αντέδρασαν στο ίδιο πράγμα δύο διαφορετικοί άνθρωποι σε δυο τόσο διαφορετικές εποχές που δεν απείχαν μεταξύ τους ούτε μια δεκαετία.

Τον Έλβις Πρίσλευ τον άκουγε όλος ο κόσμος: άσπροι, μαύροι, φτωχοί, πλούσιοι. Ήταν για εβδομάδες στο νούμερο 1 των τσαρτς και η μουσική του αποτέλεσε για πολλούς την αρχή της σύγχρονης αμερικάνικης ροκ εν ρολλ σκηνής. Ελαφρός στίχος χωρίς πολλά νοήματα, αγαπησιάρικος, γκομενιάρικος, δυνατός ρυθμός χορευτικός, συναυλίες με στριγγλιές και λιποθυμίες, καταχρήσεις και ναρκωτικά, ακριβά αμάξια. Ο Έλβις ήταν παντού: στα ραδιόφωνα, στην-ασπρόμαυρη-τηλεόραση, στα πάρτυ, στα περιοδικά, ένα πραγματικό είδωλο, η βιτρίνα αυτού που αποκαλέστηκε αμερικάνικος τρόπος ζωής. Και μια μέρα του 1958 ο μπάρμπα-Σαμ τον κάλεσε φαντάρο, και μάλιστα στον στρατό μισο-κατοχής στη Δυτική Γερμανία. Σοκ!

Ο Έλβις έβαλε λυτούς και δεμένους, ενεργοποίησε βύσματα, κινητοποιήθηκαν μανατζαραίοι και εταιρίες για να πάρει την πολυπόθητη απαλλαγή. Όχι φυσικά γιατί ήταν αντιρρησίας συνείδησης, ούτε γιατί δεν ήθελε να πάει σε μια ξένη χώρα ως μέλος μιας σχεδόν κατοχικής δύναμης. Αλλά γιατί η καριέρα του θα χαλούσε και η καθημερινότητά του θα ήταν πολύ διαφορετική σε σχέση με αυτήν που προβαλλόταν από τα ΜΜΕ και τους ατζέντηδες, το περίβλημα δηλαδή που του φιλοτέχνησε η σώου μπίζνες.
Οι υπερσυντηρητικοί κύκλοι της Αμερικής δεν χαμπάριασαν: Ο Έλβις ήταν "ένας αλητάκος που διαφθείρει τη λευκή νεολαία με τους ρυθμούς του, τους οποίους πήρε απ' τους αράπηδες". Ειδικά αυτός λοιπόν δεν έπρεπε να εξαιρεθεί. Ο Έλβις το δέχτηκε, κούρεψε το σήμα-κατατεθέν μαλλί του και πήγε στον στρατό έχοντας πέσει σε βαθιά κατάθλιψη, σε συνδυασμό και με την ταυτόχρονη απώλεια της ιδιαίτερα αγαπημένης του μητέρας. Τελείωσε τη θητεία του το 1960 και επέστρεψε μελαγχολικός, άλλος άνθρωπος. Δεν ήταν πια ο πιτσιρικάς που ξεφαντώνει αδιάκοπα.  Η καριέρα του όντως πήγε πίσω, όπως φοβόταν, το στυλ του άλλαξε, το κοινό του άλλαξε και πέθανε πολύ νέος, το 1977, από τις συνέπειες της μακροχρόνιας χρήσης ναρκωτικών.

Ο Μωχάμμεντ Άλι, που κάποτε ήταν Κάσσιους Κλέυ, ήταν ο σημαντικότερος μποξέρ της μεταπολεμικής Αμερικής. Δυνατός, ευλύγιστος, ρυθμικός, ξάπλωνε τον έναν μετά τον άλλο στο ρίνγκ. Πήρε χρυσό μετάλλιο στην ολυμπιάδα της Ρώμης το 1960 και αποτελούσε και αυτός ένα λαϊκό είδωλο, αλλά μόνο για τους μαύρους. Συμβόλιζε το φτωχόπαιδο του γκέττο που κατάφερε και ξεπέρασε τα στενά όρια της γειτονιάς του. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Για τους λευκούς παρέμενε ένας ταλαντούχος μαύρος που πλακωνόταν με άλλους μαύρους, όντας μέρος ενός θεάματος στο οποίο αυτοί ζητωκραύγαζαν και στοιχημάτιζαν.

Παρά την προβολή του όμως, ο Άλι παρέμενε με το ένα πόδι στο γκέττο. Οι ρίζες δεν κόπηκαν και όταν τα πράγματα άρχιζαν να αλλάζουν, ο μεγάλος πυγμάχος επηρεάστηκε. Ήδη από τα τέλη του '50, το Κίνημα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα οργανωνόταν ολοένα και καλύτερα. Μαζικοποιήθηκε, πολιτικοποιήθηκε, βρήκε συμμάχους στους προοδευτικούς άσπρους και μέσα από αυτό ξεπήδησε και ένα ιδιαίτερα μαχητικό και συγκροτημένο κόμμα με αριστερή ιδεολογία, οι "Μαύροι Πάνθηρες", που είχαν ιδεολογικές αναφορές στην Κίνα των Ερυθροφρουρών και στήριξη από τη μαύρη εργατική τάξη. Ήταν ένα κόμμα που επηρέασε σημαντικά τη ριζοσπαστικοποίηση των υπόλοιπων δυο πτερύγων του κινήματος, δηλαδή τους μετριοπαθέστερους του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τους εθνικιστές μουσουλμάνους. Με άλλα λόγια, τη ριζοσπαστικοποίηση των περισσοτέρων μαύρων.
Η κατάσταση άλλαξε και για τη λευκή νεολαία, μετά την επέμβαση των ΗΠΑ στην Ινδοκίνα, το 1965. Τα δυο κινήματα, το αντιπολεμικό και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πορεύτηκαν μαζί επιτυγχάνοντας σημαντικές κοινωνικές κατακτήσεις και διαμορφώνοντας προοδευτική συνείδηση σε εκατομμύρια ανθρώπους μέσα και έξω από τις ΗΠΑ. Ο πόλεμος ήταν ο καταλύτης αυτών των διαδικασιών και όταν ο μπάρμπα-Σαμ το 1967 κάλεσε και τον Μωχάμμεντ Άλι για κατάταξη, έσκασε η δήλωση που ζύγιζε τόννους:

"Η συνείδησή μου μού απαγορεύει να σκοτώσω τα αδέρφια μου, φτωχούς ανθρώπους για λογαριασμό της μεγάλης Αμερικής. Ο λαός του Βιετνάμ δεν μου έκανε κάτι. Άλλωστε ποτέ δεν με αποκάλεσαν σκυλάραπα, δεν με λυντσάρισαν, δεν μου ρίξανε σκυλιά να με κυνηγάνε." 

Νέο σοκ! Το αγαπημένο παιδί της αμερικάνικης επαγγελματικής πυγμαίας λιποτακτεί και καταγγέλλει μέσα σε δέκα-είκοσι λέξεις το ρατσισμό, τον πόλεμο, τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό! Παίρνει το μέρος των βιετκόνγκ, του εχθρού, των βιετναμέζων κομμουνιστών, με τα λίγα απλά λόγια που άρθρωσε βγαίνοντας από το στρατολογικό γραφείο.
Η δήλωση αυτή μετράει ακόμα περισσότερο διότι έγινε πριν την μεγάλη βιετναμέζικη επίθεση του Τετ των αρχών του 1968, μετά την οποία το αντιπολεμικό κίνημα έφτασε στο ζενίθ του. Είναι μια δήλωση από έναν άνθρωπο που, παρά την επιτυχία του, παρέμενε μέλος μιας καταπιεσμένης κοινότητας, θέλοντας και μη, και πάντα ένιωθε έτσι.
Όμως ήταν και μια δήλωση της συγκυρίας, γιατί ο Μωχάμμεντ Άλι μετά από λίγα χρόνια τα γύρισε και επανήλθε στο ρόλο που του είχαν φτιάξει, του μαύρου που παίζει ξύλο με άλλους μαύρους κάτω από τους αλαλαγμούς του κοινού και τις καχύποπτες ματιές των μαφιόζων. Στο διάστημα που μεσολάβησε δεν κατάφερε (ή κατάφεραν) να πολιτικοποιηθεί περαιτέρω. Το αμερικάνικο κίνημα παρήκμασε τη δεκαετία του '70, μέσα από τις αντιφάσεις του. Ερχόταν η ενσωμάτωση. Αυτό ακριβώς έγινε και για τον Μωχάμμεντ Άλι. Χτυπημένος στη συνέχεια από τη νόσο του Πάρκινσον, έσβησε στις 3 Ιούνη του 2016. Ο αθλητισμός θα θυμάται τα πηδηματάκια του γύρω-γύρω στο ρίνγκ και τις φοβερές γροθιές του, η Ιστορία όμως κράτησε μια θέση στις καθαρές, σαφείς, απλές, αληθινές λέξεις που είπε στους ανταποκριτές του Τύπου και επανέλαβαν χιλιάδες αδέρφια του, όπως αποκαλούνταν μεταξύ τους οι μαύροι.

Προηγούμενο Μικρό της Ιστορίας: ΙV (οι πίτσες του Γκορμπατσώφ)
Επόμενο Μικρό της Ιστορίας: VI (Δυο βιβλία αντιφεμινιστικού περιεχομένου)