#10 Βιβλίο: "Ο Έτερος Εχθρός"

«Ο Έτερος Εχθρός »

Η γκρίζα ζώνη της Κατοχής

Η ιστορία της Κατοχής στην Αθήνα (στην επαρχία είχε χαρακτηριστικά κάπως διαφορετικά) δεν είναι μόνο άσπρο-μαύρο. Οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί δεν έδειξαν μόνο ηθικό ανάστημα και πήραν μέρος στην Αντίσταση (την πραγματική αντίσταση*) ή, αντίστοιχα, ηθική κατάπτωση και έγιναν συνεργάτες των Ιταλογερμανών και ταγματασφαλήτες. Υπήρχε και μια μεγάλη «γκρίζα» ζώνη, με όλη τη διαβάθμιση του γκρίζου. Εκεί που οι καθαρές μορφές συγκρούονται και ο πολιτικός συσχετισμός χρωματίζει ή αποχρωματίζει τη ζώνη αυτή προς την μια ή την άλλη κατεύθυνση. Έτσι συνέβη και στη Χούντα. Έτσι είναι η κοινωνία.  Κι έτσι πρέπει κανείς να βλέπει μια κοινωνία. 

Ένα στοιχείο αυτής της «γκρίζας» ζώνης πραγματεύεται το (πολύ καλό) βιβλίο της Ελισάβετ Χρονοπούλου, ο «Έτερος Εχθρός [1]», εκδ. Πόλις: τον φόβο. Αλλιώς, τον «έτερο εχθρό». Αυτόν που έζησαν χιλιάδες άνθρωποι και κάποιους από αυτούς τους οδήγησε στο να χάσουν την αξιοπρέπειά τους και να κάνουν πράξεις που θα τις έφερναν βάρος σε όλην τους τη ζωή. Θα τις έφερναν γιατί δεν ήταν κακοί άνθρωποι. Κάποιοι πρωταγωνιστές είναι παιδιά.

Είναι δέκα ιστορίες-διηγήματα (η συγγραφέας σε μια παρουσίαση-συζήτηση είπε πως ήταν δώδεκα, αλλά δυο τις έκοψε), διαφορετικές, αλλά και αιτιολογημένες από την κατάσταση στην οποία βρέθηκαν. Τραγωδίες, από παιδιά που πετάνε το πτώμα της γιαγιάς τους στο ρέμα, μέχρι τη μάνα που δεν δίνει φαΐ στον αδερφό της, το οποίο της ζητάει απελπισμένα ικετεύοντας έξω από το σπίτι της. Ανομολόγητες ιστορίες ηθικής κατάρρευσης.

Αν θέλουμε να κατανοήσουμε την συγκεκριμένη ιστορική περίοδο όσοι δεν την ζήσαμε, τον πόλεμο γενικά, πρέπει και τις ιστορίες εκείνες να λάβουμε υπόψιν. Ο άνθρωπος κάποια στιγμή της ζωής του ίσως φτάσει μπροστά σε τεράστια ηθικά διλήμματα. Η Κατοχή οδήγησε αρκετούς σε τέτοια. Και δόθηκαν πολλές διαφορετικές απαντήσεις. Και πολλές απαντήσεις δόθηκαν υπό την επίδραση του συσχετισμού, της πολιτικής κατάστασης. Η ιστορική περίοδος της Κατοχής δεν είναι μια περίοδος που έχει ομογενή χαρακτηριστικά για τον ελληνικό λαό. Αλλιώς ήταν το 1941, αλλιώς το 1942, αλλιώς το 1943 και αλλιώς το 1944. Το ΕΑΜ, αλλά και μικρότερες πραγματικά αντιστασιακές οργανώσεις [2], όσο αναπτυσσόταν τόσο βοηθούσε τον κόσμο να δώσει τις σωστές απαντήσεις στα ηθικά διλήμματα.

Σημείωσεις:

[1]: Ο "Έτερος Εχθρός" βραβεύτηκε με το Γ' Κρατικό Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας 2018 στις 16/9/2019 

[2]: Η πρώτη "αναγνώριση" της Εθνικής Αντίστασης προήλθε από την Χούντα. Μόνο που εννοούσε τους ταγματασφαλίτες, τους συνεργάτες των κατακτητών, αυτούς που πολέμησαν κατά των "αντεθνικών" οργανώσεων (δηλαδή το ΕΑΜ). και τις  Ν.Δ.179 "Περί Εθνικής Αντιστάσεως" (ΦΕΚ 73/Α/26-4-1969)