Η δίκη στο Παλαί ντε Σπόρ της Αβάνας
Ένα πολιτικό αριστούργημα του Φιντέλ Κάστρο
΄Άλλα "Μικρά της Ιστορίας" ΕΔΩ
Του «Ιδεογράφου»
Συμπληρώθηκαν εξήντα χρόνια (17 Απριλίου 1961) από την Απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων στην Κούβα, ένα γεγονός που άφησε γερά σημάδια στην μεταπολεμική ιστορία και προκάλεσε μεγάλες αντιπαραθέσεις. Πολλοί ισχυρίζονται μάλιστα ότι εξαιτίας αυτής της εισβολής ο Κάστρο συμφώνησε στην εγκατάσταση σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων στην Κούβα, απόφαση που οδήγησε, ως γνωστόν, στη λεγόμενη Κρίση της Κούβας, στο ενδεχόμενο δηλαδή ατομικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Για τους Αμερικάνους ήταν άλλη μια επιχείρηση ανατροπής μιας φιλολαϊκής λατινοαμερικάνικης κυβέρνησης, ακολούθησαν κι άλλες, με σημαντικότερη το πραξικόπημα του Πινοσέτ, αυτή όμως είχε καταστροφικά αποτελέσματα για την πολιτική που ασκούσαν στην περιοχή.
Δεν έχει νόημα να ασχοληθεί κανείς αναλυτικά με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις όπως γίνεται συνήθως στα άρθρα που αφορούν το θέμα. Αυτές διήρκησαν μόλις τρεις μέρες και οδήγησαν τελικά στη ήττα τους εξόριστους Κουβανούς πράκτορες, οι οποίοι πίστευαν ότι με τη βοήθεια της CIA θα ανέτρεπαν-δια της εφόδου-την επαναστατική κυβέρνηση της Κούβας. Υπολόγιζαν ότι θα έβρισκαν ανταπόκριση στον πληθυσμό, που με τη σειρά του θα εξεγείρονταν και η κυβέρνηση θα κατέρρεε. Ουσιαστικά πήγαν να πληρώσουν με το ίδιο νόμισμα τους επαναστάτες, μόνο που αυτοί ήταν πράκτορες και οι άλλοι είχαν την υποστήριξη του λαού. Σημαντική λεπτομέρεια, που εξηγεί τελικά και την στρατιωτική ήττα τους. Όσοι επέζησαν κατά τη λήξη της σύγκρουσης παραδόθηκαν και ίσως το πράγμα να τελείωνε εκεί. Η κουβανική κυβέρνηση όμως δεν είχε σκοπό να ακολουθήσει την πεπατημένη, δηλαδή να καταγγείλει απλώς στον ΟΗΕ την εισβολή και να φυλακίσει ή εκτελέσει τους εισβολείς. Σημασία γι' αυτήν είχε η πολιτική συντριβή των εμπνευστών της επιχείρησης, δια μέσου μιας παράξενης και ασυνήθιστης-αλλά πάνω από όλα πολιτικής-δίκης, η οποία και τελικά ήταν το κλείσιμο μιας υπόθεσης που έφερε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που αρχικά προσδοκούσαν οι Αμερικάνοι: Η κυβέρνηση του Κάστρο εδραιώθηκε για δεκαετίες, αφού εξουδετέρωσε-πολιτικά και στρατιωτικά-τη σημαντικότερη άμεση απειλή γι αυτήν. Απ' την άλλη πλευρά, η ΣΙΑ κατέγραψε το σημαντικότερο ίσως φιάσκο της ιστορίας της. Το πολιτικό κύρος της κυβέρνησης της Κούβας πάνω στα λατινοαμερικάνικα επαναστατικά κινήματα εκτοξεύτηκε και σύντομα σχεδόν σε κάθε χώρα της Λατινικής Αμερικής ξεσπούσαν αντάρτικα που άμεσα ή έμμεσα λαμβάνανε βοήθεια από την Αβάνα.
Η Κούβα πριν την Επανάσταση είχε χαρακτηριστεί ως το "μπουρδέλο των ΗΠΑ". Ο χαρακτηρισμός ήταν σχεδόν κυριολεκτικός. Το καθεστώς του Φουλγκένσιο Μπατίστα ήταν τόσο διεφθαρμένο, που κάποιοι προοδευτικοί κύκλοι των ΗΠΑ είδαν αρχικά με θετικό μάτι την ανατροπή του από τους αντάρτες που καθοδηγούσε ο Φιντέλ Κάστρο. Παρά τις ανησυχίες τους για το γεγονός ότι ο Μπατίστα ανατράπηκε με ανταρτοπόλεμο και όχι πραξικόπημα, όπως συνηθιζόταν από μεταρρυθμιστές στη Λατινική Αμερική, πολλοί Αμερικάνοι είδαν με συμπάθεια την αλλαγή στο νησί το οποίο μέχρι τότε αποτελούσε σχεδόν άλλη μια πολιτεία των ΗΠΑ. Μια "ειδική" πολιτεία στην οποία οι ζάμπλουτοι του Μαϊάμι ξοδεύανε τα φράγκα τους σε ξενοδοχεία, τζόγο, ρούμι και σεξ, οι μαφιόζοι εγγυόταν για την προμήθεια των παραπάνω και τα μονοπώλια θησαύριζαν από τις φυτείες ζαχαροκάλαμου σε ένα καθεστώς σχεδόν δουλοπαροικίας. Έπρεπε κάποιος να είναι εντελώς ανήθικος για να υποστηρίζει τη συνέχιση μιας τέτοιας αθλιότητας, ή να είχε φυσικά συμφέρον.
Ο Κάστρο άλλωστε δεν δήλωνε κομμουνιστής, όπως ο αδερφός του, παρά ένας φιλελεύθερος ριζοσπάστης με την έννοια που είχαν οι λέξεις τον 19ο αιώνα. Τo αρχικό ιδεολογικό του στίγμα έγινε διακριτό στην απολογία του όταν δικάστηκε για επαναστατική δραστηριότητα το 1953. Στην απολογία του επανέλαβε τους πέντε νόμους της "Διακήρυξης της Μονκάδα", δηλαδή:
Η δεύτερη προσπάθεια κατάληψης της εξουσίας στέφθηκε στις 1 Γενάρη 1959 με επιτυχία. Και ήταν πολύ διαφορετική. Ο Φιντέλ, περισσότερο ριζοσπαστικοποιημένος, επικεφαλής πλέον ενός συγκροτημένου αντάρτικου στρατού μετά από γενική εξέγερση του κουβανικού λαού μπαίνει ως απελευθερωτής στην Αβάνα (ήταν η πρώτη εφαρμογή της θεωρίας του Φουόκο). Ο δικτάτορας το σκάει με όλον το χρυσό στη Φλώριδα (και στη συνέχεια στην Ισπανία του Φράνκο) και ο Φιντέλ μετά από λίγο καιρό επισκέπτεται τη Νέα Υόρκη για να συνομιλήσει με τα πρώην αφεντικά. Ουσιαστικά τον κάλεσαν για να δούνε από κοντά τι καπνό φουμάρει.
Το αμερικάνικο κράτος είχε μπερδευτεί με το τι ήταν τελικά η κουβανέζικη επανάσταση. Ήταν αστική-μεταρρυθμιστική επανάσταση ή μήπως είχε σοσιαλιστικό χαρακτήρα; Αναγνώρισε σχεδόν αμέσως (μετά από έξι μέρες!) την νέα κυβέρνηση, όμως η κυβέρνηση του Αϊζενχάουερ έριχνε και κλεφτές ματιές προς τη Μόσχα για να βολιδοσκοπήσει αντιδράσεις. Μπερδεμένη άλλωστε ήταν και η Σοβιετική Ένωση του Χρουτσώφ που καθυστέρησε δεκαοκτώ μήνες να αναγνωρίσει την κυβέρνηση (από τις σοσιαλιστικές χώρες, η ΛΔ Κίνας ήταν αυτή που είδε πρώτη τον καταρχήν προοδευτικό χαρακτήρα της επανάστασης και σύναψε διπλωματικές σχέσεις στις 28 Οκτώβρη του 1959). Xαρακτηριστική για τη σύγχυση που επικρατούσε είναι μια άκρως απόρρητη έκθεση [1] που έστειλε στον διευθυντή της CIA Άλεν Ντάλες στις 19 Απρίλη 1959 ο μετέπειτα πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον (τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Αϊζενχάουερ), ο οποίος συνάντησε τον Κάστρο και έγραψε τις εντυπώσεις του γι' αυτόν:
Μετά από λίγο το τροπάρι άλλαξε γιατί το θολό τοπίο άρχιζε να ξεκαθαρίζει. Η επαναστατική κυβέρνηση άρχισε να παίρνει μέτρα εθνικοποίησης γαιών και μεγάλων επιχειρήσεων πλήττοντας καίρια το αμερικάνικο κεφάλαιο που ακόμα δραστηριοποιούνταν στην Κούβα. Το Στέητ Ντιπάρντμεντ άνοιξε το συρτάρι του και βρήκε την πιο πρόσφατη επέμβαση στα εσωτερικά λατινοαμερικάνικης χώρας, την ανατροπή του εκλεγμένου Γουατεμαλτέκου μεταρρυθμιστή προέδρου Χάκομπο Άρμπενς [2]. Ο Άρμπενς προχώρησε σε ένα οικονομικό πρόγραμμα βοήθειας για τους εργάτες και τους αγρότες της χώρας, σε μια γενναία αγροτική μεταρρύθμιση (γενικά σε έργα που θα μείωναν την εξάρτηση της χώρας του από το ξένο κεφάλαιο) και έπληξε ειδικά τα συμφέροντα της Γιουνάιτεντ Φρουτ. Άντεξε τρία χρόνια η κυβέρνηση του, μέχρι που του έγινε πραξικόπημα οργανωμένο από τις αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες. Ο Άρμπενς γλύτωσε τη ζωή του, ίσως διότι ήταν και στρατιωτικός πριν γίνει πρόεδρος, όμως για τους υπόλοιπους Γουατεμαλτέκους ξεκίνησε το ίδιο και χειρότερο μαρτύριο που ένιωσαν αργότερα οι Χιλιανοί. Μόλις δυο μήνες μετά το πραξικόπημα, 8.000 χωρικοί-κυρίως συνδικαλιστές-δολοφονήθηκαν από τον στρατό. Η προειδοποίηση που έδιναν οι ΗΠΑ για τυχόν ανάλογα κινήματα ήταν σαφής και σκληρή.
Όμως η Κούβα δεν ήταν Γουατεμάλα. Οι καστριστές βγήκαν με ένοπλη επανάσταση στην κυβέρνηση, όχι με εκλογές, δηλαδή ο μηχανισμός του προηγούμενου καθεστώτος είχε συντριφτεί. Πραξικόπημα δεν μπορούσε να γίνει. Έπρεπε να γίνει εισβολή απ' έξω. Αυτό προβλημάτισε κάποιους του στενού κύκλου του Στεητ Ντιπάρντμεντ, για παράδειγμα τον ίδιο τον υπουργό εξωτερικών Ντην Ράσκ που δημοσίευσε αργότερα μια αυτοβιογραφία με τον τίτλο "Όπως τα είδα (as i saw it)" [3] που στο κεφάλαιο για τον Κόλπο των Χοίρων θα μπορούσε να μεταφραστεί "Όπως τα περίμενα":
Η αμερικάνικη κυβέρνηση επιστράτευσε περίπου χίλιους Κουβανούς αντικαθεστωτικούς, τους εξόπλισε και τους έστειλε με πλοιάρια να κάνουν απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων. Πήγαν να ξεκινήσουν κάτι αντίστοιχο με αυτό που έκαναν τρία χρόνια νωρίτερα οι καστριστές. Το σχέδιο προέβλεπε ότι με την άφιξή τους θα σημειωνόταν εξέγερση από τον ντόπιο πληθυσμό που υπέθεταν εχθρικό προς την κυβέρνηση και θα σχηματιζόταν προσωρινή κυβέρνηση, η οποία θα αναγνωριζόταν άμεσα από τις ΗΠΑ. Στη συνέχεια, η αμερικάνικη κυβέρνηση θα προχωρούσε σε κανονική επέμβαση για να "επανέλθει η ομαλότητα". Το σχέδιο ήταν καλό, αφού η Κούβα είναι νησί και δεν είναι εύκολο να μπαινοβγαίνουν από γειτονικές χώρες οι αντικαθεστωτικοί, μόνο που βασίστηκε σε μια εντελώς λάθος πολιτική εκτίμηση, σαν αποτέλεσμα όχι τόσο μιας κακής πληροφόρησης όσο της ιδεοληψίας τους ότι ένα σοσιαλιστικό καθεστώς (γι αυτούς δικτατορία) δεν μπορεί να στηρίζεται πραγματικά από τον λαό: οι Κουβανοί δεν εξεγέρθηκαν. Αντιθέτως βοήθησαν ενεργά στην καταστολή των πρακτόρων.
Σε τρεις μέρες όλα είχαν τελειώσει. Οι Κουβανοί εξόριστοι αντικαθεστωτικοί πέσανε όλοι-πλην αυτών που σκοτώθηκαν στις μάχες-στα χέρια της κυβέρνησης. Όμως αυτή είχε κι άλλα σχέδια για τη συνέχεια. Ο Κάστρο επιθεωρώντας τους αιχμαλώτους και σκιαγραφώντας τους αρχηγούς τους είδε ότι μπορεί να πετύχει μια πραγματικά ισοπεδωτική νίκη. Θα τους έβαζε όλους, όχι μόνο τους επικεφαλής, να λογοδοτήσουν μπροστά στο λαό, δημόσια και σε αντιπαράθεση με τον ίδιο! Ήταν κάτι θεαματικό και συνάμα ουσιαστικό: Η επανάσταση κόντρα στην αντεπανάσταση σε ένα διάλογο με διαιτητή τον λαό. Τους συγκέντρωσε στο Παλαί ντε σπορ της Αβάνας, μπροστά σε χιλιάδες κόσμο και με τα ραδιόφωνα σε απευθείας μετάδοση. Καθισμένοι αυτοί σε καρέκλες μέσα στον αγωνιστικό χώρο άκουγαν τον Κάστρο να τους αναλύει με πολύ απλά λόγια τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στην Κούβα, κάνοντας αυτός κάτι σαν μάθημα πολιτικής επιστήμης [4]:
"Ξέρετε τι σημαίνει σοσιαλισμός; Θέλετε να σας εξηγήσω τι σημαίνει επαναστατική κυβέρνηση; Είναι η κυβέρνηση που επιστρέφει στους εκατό χιλιάδες ακτήμονες, εργάτες γης και κολίγους την ιδιοκτησία της γης, ενώ μέχρι τώρα τη μίσθωναν. Ξέρετε ότι δεν χρειάζεται πια να πληρώνουν; Το ξέρετε; Συμφωνείτε μ' αυτό;"
"Ναι", απάντησαν αυτοί. Δεν υπήρχε καμιά λογική κανονικά να μην σιωπήσουν και να λάβουν έτσι ενεργά μέρος στη διαφήμιση του αντιπάλου τους. Όμως ήταν πλήρως απομονωμένοι. Πολιτικά, από έναν λαό που ήταν εχθρικός προς αυτούς τους μισθοφόρους, και διπλωματικά, αφού οι ΗΠΑ κάνανε πως δεν ήξεραν. Επίσης, περίμεναν προφανώς να εκτελεστούν για εσχάτη προδοσία και για μια σειρά άλλες βαριές κατηγορίες, και έτσι με τον τρόπο τους ζητούσαν έλεος, κάτι που ένας επαναστάτης δεν θα έκανε. Όμως ο Κάστρο δεν σκόπευε εξαρχής να τους εκτελέσει. Ήταν πολύ πιο χρήσιμοι πολιτικά αν έμεναν ζωντανοί. Μέσω αυτών θα ξεφτίλιζε και την αμερικάνικη κυβέρνηση.
"Αυτός ο ταπεινωμένος αγρότης, ο αγρότης που έδινε τα γουρούνια και τα κοτόπουλα στο χωροφύλακα, και όταν δεν τα έβρισκαν, τον βασάνιζαν. Και τι δικαιώματα είχαν αυτοί οι αγρότες; Τι δικαιώματα είχαν στη διαχείριση των φυτειών; Κανένα. Ε, λοιπόν, θα σας πω κάτι και να το βάλετε καλά στο μυαλό σας: όπου παλιότερα υπήρχε φυτεία με ζαχαροκάλαμα, σήμερα οι αγρότες συγκεντρώνονται και οργανώνουν συνεταιρισμοί. Οι ίδιοι και μόνο αυτοί εκλέγουν τους αρχηγούς τους." Ο Κάστρο, όπως σχολίασε ο Ζακ Βερζέ, ανέλυε τη διαφορά μεταξύ δυτικού τύπου δημοκρατίας και σοσιαλιστικής δημοκρατίας, όχι με βάση το δημόσιο δίκαιο, αλλά βάσει των ελπίδων του απλού λαού. Και χρησιμοποιούσε τη γλώσσα του απλού λαού.
"Ξέρετε τι υπήρχε στην περιοχή που αποβιβαστήκατε; Χιλιάδες οικογένειες! Διακόσια χιλιόμετρα οδικού δικτύου που κατασκεύασε η Επανάσταση. [...] Ξέρετε ότι υπήρχαν διακόσιοι δάσκαλοι που εκπαίδευαν τους αγρότες; Και εσείς ήρθατε και αποβιβαστήκατε σε αυτόν τον τόπο; Τι νομίζατε; Ότι οι αγρότες αυτοί θα υποδέχονταν με ανοικτές αγκάλες τον Τόνι Βαρόνα και τον Μίρο Καρντόνα, για να τους χρίσουν γερουσιαστές και βουλευτές; Καταλαβαίνετε τώρα γιατί οι αγρότες δεν μπορούσαν να σας υποδεχτούν με ανοιχτές αγκάλες; Το καταλαβαίνετε, ναι ή όχι;"
"Ναι! Ναι!", κραυγάζουν καταφατικά αυτοί.
Η ιδιότυπη δίκη τελείωσε μετά από τέσσερις ώρες χωρίς νομική καταδίκη, μαζί και η πρώτη φάση του πολιτικού παιχνιδιού. Ερχόταν τώρα η σειρά της Αμερικής να δεχτεί καταιγιστικά πολιτικά πυρά. Ο Κάστρο ήξερε ότι η αμερικάνικη κυβέρνηση δεν μπορούσε να αφήσει χίλιους μισθοφόρους της να σαπίσουν στις φυλακές. Θα υπονόμευε έτσι μελλοντικές παρόμοιες ενέργειες και πραξικοπήματα σε όλην τη Λατινική Αμερική, αν έδειχνε ότι αδιαφορεί για τους πράκτορες της. Ο Κάστρο πρότεινε την ανταλλαγή τους με φάρμακα, μηχανήματα και τρόφιμα, θίγοντας έτσι και το θέμα του εμπάργκο, αλλά και αναγκάζοντας τον Κέννεντυ να παραδεχτεί έμμεσα ότι οι πράκτορες του είναι αντικείμενα σαν τα βιομηχανικά προϊόντα. Και πριν απ'όλα, οι ΗΠΑ να τον αποζημιώσουν χρηματικά για τις καταστροφές που προκάλεσαν οι αντικαθεστωτικοί.
Ο Τζων Κέννεντυ έστειλε ειδικό διαπραγματευτή (αυτόν που έκανε την γνωστή ανταλλαγή κατασκόπων Ρούντολφ Άμπελ και Γκάρυ Πάουερς, υποτίθεται θα τα κατάφερνε και εκεί-λες και ήταν θέμα τεχνικό η διαπραγμάτευση), αλλά η κουβανέζικη κυβέρνηση δεν έκανε ούτε βήμα πίσω. Και επειδή η διαδικασία πήγαινε να πάρει μεγάλη διάρκεια χάνοντας το πολιτικό μομέντουμ, οργάνωσε μια κανονική δίκη με όλες τις τυπικές διαδικασίες αυτήν τη φορά και έριξε από τριάντα χρόνια φυλακή σε όλους ανεξαιρέτως τους εισβολείς. Σε εκείνη τη δίκη οι κατηγορούμενοι διάλεξαν τη σιωπή, αλλά ήταν πια αργά. Οι Αμερικάνοι μετά από αυτό δέχτηκαν τελικά τα πάντα, σφραγίζοντας την στρατιωτική ήττα και με μια καθαρά δική τους πολιτική ήττα. Οι αντικαθεστωτικοί ανταλλάχτηκαν με 53.000.000 δολλάρια σε φάρμακα και μετρητά για την ενίσχυση του κουβανέζικου συστήματος υγείας, και με έναν αριθμό από τις γιγάντιες μπουλντόζες Κατερπίλαρ Τ12 για εγγειοβελτιωτικά έργα.
Ποτέ δεν είχε φτάσει η διπλωματία τους τόσο χαμηλά. Το σοκ μέσα στο Λευκό Οίκο ήταν φοβερό. Όπως κατέθεσε αργότερα σε μια επιτροπή ο τότε υπουργός άμυνας Ρόμπερτ Μακναμάρα: "Μας είχε πιάσει υστερία με τον Κάστρο τον καιρό του Κόλπου των Χοίρων και μετά". Στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο μετά την αποτυχημένη εισβολή, σημειώνει ο τότε υφυπουργός εξωτερικών Τσέστερ Μπόουλς, η ατμόσφαιρα ήταν "σχεδόν βάρβαρη". "Υπήρχε μια σχεδόν έξαλλη αντίδραση για ένα πρόγραμμα δράσης". Ο ίδιος ο Κέννεντυ άρχισε να το...φιλοσοφεί: "Οι αδιάφορες, οι καλομαθημένες, οι μαλθακές κοινωνίες σε λίγο θα σαρωθούν μαζί με τα σκουπίδια της κοινωνίας. Μόνο οι δυνατοί θα μπορέσουν ίσως να επιζήσουν". [5]
Σημειώσεις:
[1]: Βρίσκεται στο http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB355/bop-vol3.pdf σελ.337
[2]: Ήταν η μόλις δεύτερη εκλεγμένη κυβέρνηση στην υπερεκατονταετή ιστορία της Γουατεμάλας. Η πρώτη, υπό τον Χουάν Χοσέ Αρεβάλο το 1945 δεν ήταν ριζοσπαστική. Εντούτοις, το 1963 η Χούντα που έριξε τον Άρμπενς προκήρυξε εκλογές και επειδή τα προγνωστικά έδειχναν ότι θα τις κέρδιζε ο εκ νέου στο προσκήνιο Αρεβάλο, ο Κέννεντυ παρότρυνε/υποχρέωσε τους στρατιωτικούς σε ένα νέο πραξικόπημα και ένα νέο γύρο τρομοκρατίας. (στο Νόαμ Τσόμσκυ "Έτος 501-η κατάκτηση συνεχίζεται", σελ.204, εκδ. Τόπος, Αθήνα 1994)
[3]: http://www.historyofcuba.com/history/baypigs/Rusk-1.htm
[4]: Στο Jacques Verges "Η στρατηγική της δίκης", σελ.87-91, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2003
[5]: στο Νόαμ Τσόμσκυ "Έτος 501-η κατάκτηση συνεχίζεται", σελ.170-171, εκδ. Τόπος, Αθήνα 1994
 |
| Συλληφθέντες μετά την αποτυχημένη απόβαση |
Ο Κάστρο άλλωστε δεν δήλωνε κομμουνιστής, όπως ο αδερφός του, παρά ένας φιλελεύθερος ριζοσπάστης με την έννοια που είχαν οι λέξεις τον 19ο αιώνα. Τo αρχικό ιδεολογικό του στίγμα έγινε διακριτό στην απολογία του όταν δικάστηκε για επαναστατική δραστηριότητα το 1953. Στην απολογία του επανέλαβε τους πέντε νόμους της "Διακήρυξης της Μονκάδα", δηλαδή:
- Επαναφορά του Συντάγματος του 1940 (που κατάργησε ο Μπατίστα).
- Απόδοση της γης στους αγρότες που είχαν κάνει κατάληψη σε τμήματα μικρότερα ή ίσα από πέντε "καμπαγιερίες" (1 καμπαγιερία ισούται με 13,43 εκτάρια), αποζημιώνοντας σε βάθος δεκαετίας τους γαιοκτήμονες.
- Συμμετοχή των εργατών και των υπαλλήλων στο 30% των κερδών όλων των βιομηχανικών, εμπορικών και μεταλλευτικών επιχειρήσεων.
- Απόδοση σ' αυτούς που νοικιάζανε τη γη των τσιφλικάδων για πάνω από τρια χρόνια του 55% των κερδών από την πώληση της ζάχαρης συν μια ποσότητα 40.000 "αρρόμπας" (1 αρρόμπα ισούται με 11,502 κιλά).
- Ρευστοποίηση όλων των αγαθών που καταχράστηκαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, συγκροτώντας ένα ειδικό δικαστήριο με αυξημένες αρμοδιότητες, και απόδοση των μισών χρημάτων σε ιδρύματα κοινωνικής πρόνοιας και των άλλων μισών σε νοσοκομεία, άσυλα και σανατόρια.
 |
| Ο Κάστρο επισκέπτεται το 1959 τη Νέα Υόρκη. Προκαλεί ενθουσιασμό σε πολλούς Αμερικάνους. |
Η δεύτερη προσπάθεια κατάληψης της εξουσίας στέφθηκε στις 1 Γενάρη 1959 με επιτυχία. Και ήταν πολύ διαφορετική. Ο Φιντέλ, περισσότερο ριζοσπαστικοποιημένος, επικεφαλής πλέον ενός συγκροτημένου αντάρτικου στρατού μετά από γενική εξέγερση του κουβανικού λαού μπαίνει ως απελευθερωτής στην Αβάνα (ήταν η πρώτη εφαρμογή της θεωρίας του Φουόκο). Ο δικτάτορας το σκάει με όλον το χρυσό στη Φλώριδα (και στη συνέχεια στην Ισπανία του Φράνκο) και ο Φιντέλ μετά από λίγο καιρό επισκέπτεται τη Νέα Υόρκη για να συνομιλήσει με τα πρώην αφεντικά. Ουσιαστικά τον κάλεσαν για να δούνε από κοντά τι καπνό φουμάρει.
 |
| Ο Κάστρο σε ανοιχτή συγκέντρωση αμέσως μετά την εισβολή |
"Είμαι πεπεισμένος ότι ο Κάστρο είναι πρόσωπο αγαθών προθέσεων αλλά είναι πολιτικά άπειρος. Εναπόκειται στην κυβέρνηση μας να τον οδηγήσει στον σωστό δρόμο".
"Η εντύπωση που μου έδωσε σαν άνθρωπος είναι κάπως ανάμεικτη. Ένα πράγμα για το οποίο μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι ότι έχει κάποια αδιαμφισβήτητα χαρίσματα που τον κάνουν ηγέτη. Όποια κι αν είναι η άποψή μας για αυτόν, θα είναι σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη της Κούβας και, πολύ πιθανόν, για τα ζητήματα της Λατινικής Αμερικής γενικότερα. Φαίνεται να είναι ειλικρινής. Είτε είναι απίστευτα αφελής όσον αφορά τον κομμουνισμό είτε υπακούει στην κομμουνιστική πειθαρχία (μαντεύω ότι ισχύει το πρώτο). Όπως ήδη υποννόησα, οι ιδέες του σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης μιας κυβέρνησης ή μιας οικονομίας είναι λιγότερο ανεπτυγμένες από τις ιδέες σχεδόν όλων των παγκόσμιων ηγετών που έχω συναντήσει στις επισκέψεις μου σε πενήντα χώρες. Όμως, επειδή έχει την ικανότητα να ηγείται, όπως προανέφερα, δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να τον προσανατολίσουμε προς μια σωστή κατεύθυνση."
Ο Κάστρο και ο Νίξον στην Ουάσινγκτον
Μετά από λίγο το τροπάρι άλλαξε γιατί το θολό τοπίο άρχιζε να ξεκαθαρίζει. Η επαναστατική κυβέρνηση άρχισε να παίρνει μέτρα εθνικοποίησης γαιών και μεγάλων επιχειρήσεων πλήττοντας καίρια το αμερικάνικο κεφάλαιο που ακόμα δραστηριοποιούνταν στην Κούβα. Το Στέητ Ντιπάρντμεντ άνοιξε το συρτάρι του και βρήκε την πιο πρόσφατη επέμβαση στα εσωτερικά λατινοαμερικάνικης χώρας, την ανατροπή του εκλεγμένου Γουατεμαλτέκου μεταρρυθμιστή προέδρου Χάκομπο Άρμπενς [2]. Ο Άρμπενς προχώρησε σε ένα οικονομικό πρόγραμμα βοήθειας για τους εργάτες και τους αγρότες της χώρας, σε μια γενναία αγροτική μεταρρύθμιση (γενικά σε έργα που θα μείωναν την εξάρτηση της χώρας του από το ξένο κεφάλαιο) και έπληξε ειδικά τα συμφέροντα της Γιουνάιτεντ Φρουτ. Άντεξε τρία χρόνια η κυβέρνηση του, μέχρι που του έγινε πραξικόπημα οργανωμένο από τις αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες. Ο Άρμπενς γλύτωσε τη ζωή του, ίσως διότι ήταν και στρατιωτικός πριν γίνει πρόεδρος, όμως για τους υπόλοιπους Γουατεμαλτέκους ξεκίνησε το ίδιο και χειρότερο μαρτύριο που ένιωσαν αργότερα οι Χιλιανοί. Μόλις δυο μήνες μετά το πραξικόπημα, 8.000 χωρικοί-κυρίως συνδικαλιστές-δολοφονήθηκαν από τον στρατό. Η προειδοποίηση που έδιναν οι ΗΠΑ για τυχόν ανάλογα κινήματα ήταν σαφής και σκληρή.
Όμως η Κούβα δεν ήταν Γουατεμάλα. Οι καστριστές βγήκαν με ένοπλη επανάσταση στην κυβέρνηση, όχι με εκλογές, δηλαδή ο μηχανισμός του προηγούμενου καθεστώτος είχε συντριφτεί. Πραξικόπημα δεν μπορούσε να γίνει. Έπρεπε να γίνει εισβολή απ' έξω. Αυτό προβλημάτισε κάποιους του στενού κύκλου του Στεητ Ντιπάρντμεντ, για παράδειγμα τον ίδιο τον υπουργό εξωτερικών Ντην Ράσκ που δημοσίευσε αργότερα μια αυτοβιογραφία με τον τίτλο "Όπως τα είδα (as i saw it)" [3] που στο κεφάλαιο για τον Κόλπο των Χοίρων θα μπορούσε να μεταφραστεί "Όπως τα περίμενα":
[...] I myself did not serve President Kennedy very well. Personally I was skeptical about the Bay of Pigs plan from the beginning. Most simply, the operation violated international law. There was no way to make a good legal case for an American-supported landing in Cuba. Also, I felt that an operation of this scale could not be conducted covertly. The landing and our involvement would become publicly known the moment the brigade started for the beach. We didn't grapple with that reality at all. Finally, having never seen actual evidence that Cuba was ripe for another revolution, I doubted that an uprising would spring up in support of this operation.But I never expressed my doubts explicitly in our planning sessions.[...]
[...] Δεν υπηρέτησα καλά τον Πρόεδρο Κέννεντυ. Ήμουν σκεπτικός απ' την αρχή για τον Κόλπο των Χοίρων. Απλούστατα, η επιχείρηση παραβίαζε το διεθνές δίκαιο. Δεν υπήρχε τρόπος να στηρίξουμε νομικά μια υποστηριζόμενη από την Αμερική απόβαση στην Κούβα. Επίσης, ένιωσα ότι μιας τέτοιας κλίμακας επιχείρηση δεν θα μπορούσε να διεξαχθεί κρυφά. Η απόβαση και η εμπλοκή μας θα γινόταν γνωστή δημοσίως την στιγμή που η ταξιαρχία θα ξεκινούσε για την ακτή. Δεν ασχοληθήκαμε με αυτήν την πραγματικότητα καθόλου. Εν τέλει, μη έχοντας ποτέ δει ενδείξεις ότι στην Κούβα θα μπορούσε να γίνει άλλη μια επανάσταση, αμφέβαλλα για το αν μια εξέγερση θα ξεσπούσε σε βοήθεια αυτής της επιχείρησης. Αλλά ποτέ δεν εξέφρασα καθαρά τις αμφιβολίες μου στις συναντήσεις που κάναμε για τον σχεδιασμό.[...]
 |
| Ο Κάστρο εκφωνεί λόγο στους ένοπλους πολιτοφύλακες κατά τη διάρκεια της κρίσης στον Κόλπο των Χοίρων. |
 |
| Παλαί ντε σπόρ της Αβάνας |
"Ξέρετε τι σημαίνει σοσιαλισμός; Θέλετε να σας εξηγήσω τι σημαίνει επαναστατική κυβέρνηση; Είναι η κυβέρνηση που επιστρέφει στους εκατό χιλιάδες ακτήμονες, εργάτες γης και κολίγους την ιδιοκτησία της γης, ενώ μέχρι τώρα τη μίσθωναν. Ξέρετε ότι δεν χρειάζεται πια να πληρώνουν; Το ξέρετε; Συμφωνείτε μ' αυτό;"
"Ναι", απάντησαν αυτοί. Δεν υπήρχε καμιά λογική κανονικά να μην σιωπήσουν και να λάβουν έτσι ενεργά μέρος στη διαφήμιση του αντιπάλου τους. Όμως ήταν πλήρως απομονωμένοι. Πολιτικά, από έναν λαό που ήταν εχθρικός προς αυτούς τους μισθοφόρους, και διπλωματικά, αφού οι ΗΠΑ κάνανε πως δεν ήξεραν. Επίσης, περίμεναν προφανώς να εκτελεστούν για εσχάτη προδοσία και για μια σειρά άλλες βαριές κατηγορίες, και έτσι με τον τρόπο τους ζητούσαν έλεος, κάτι που ένας επαναστάτης δεν θα έκανε. Όμως ο Κάστρο δεν σκόπευε εξαρχής να τους εκτελέσει. Ήταν πολύ πιο χρήσιμοι πολιτικά αν έμεναν ζωντανοί. Μέσω αυτών θα ξεφτίλιζε και την αμερικάνικη κυβέρνηση.
 |
| Συνομιλία αντικαθεστωτικών με τον Κάστρο κατά τη διάρκεια της Δίκης στο Παλαί ντε Σπορ. |
"Ξέρετε τι υπήρχε στην περιοχή που αποβιβαστήκατε; Χιλιάδες οικογένειες! Διακόσια χιλιόμετρα οδικού δικτύου που κατασκεύασε η Επανάσταση. [...] Ξέρετε ότι υπήρχαν διακόσιοι δάσκαλοι που εκπαίδευαν τους αγρότες; Και εσείς ήρθατε και αποβιβαστήκατε σε αυτόν τον τόπο; Τι νομίζατε; Ότι οι αγρότες αυτοί θα υποδέχονταν με ανοικτές αγκάλες τον Τόνι Βαρόνα και τον Μίρο Καρντόνα, για να τους χρίσουν γερουσιαστές και βουλευτές; Καταλαβαίνετε τώρα γιατί οι αγρότες δεν μπορούσαν να σας υποδεχτούν με ανοιχτές αγκάλες; Το καταλαβαίνετε, ναι ή όχι;"
"Ναι! Ναι!", κραυγάζουν καταφατικά αυτοί.
Η ιδιότυπη δίκη τελείωσε μετά από τέσσερις ώρες χωρίς νομική καταδίκη, μαζί και η πρώτη φάση του πολιτικού παιχνιδιού. Ερχόταν τώρα η σειρά της Αμερικής να δεχτεί καταιγιστικά πολιτικά πυρά. Ο Κάστρο ήξερε ότι η αμερικάνικη κυβέρνηση δεν μπορούσε να αφήσει χίλιους μισθοφόρους της να σαπίσουν στις φυλακές. Θα υπονόμευε έτσι μελλοντικές παρόμοιες ενέργειες και πραξικοπήματα σε όλην τη Λατινική Αμερική, αν έδειχνε ότι αδιαφορεί για τους πράκτορες της. Ο Κάστρο πρότεινε την ανταλλαγή τους με φάρμακα, μηχανήματα και τρόφιμα, θίγοντας έτσι και το θέμα του εμπάργκο, αλλά και αναγκάζοντας τον Κέννεντυ να παραδεχτεί έμμεσα ότι οι πράκτορες του είναι αντικείμενα σαν τα βιομηχανικά προϊόντα. Και πριν απ'όλα, οι ΗΠΑ να τον αποζημιώσουν χρηματικά για τις καταστροφές που προκάλεσαν οι αντικαθεστωτικοί.
Ο Τζων Κέννεντυ έστειλε ειδικό διαπραγματευτή (αυτόν που έκανε την γνωστή ανταλλαγή κατασκόπων Ρούντολφ Άμπελ και Γκάρυ Πάουερς, υποτίθεται θα τα κατάφερνε και εκεί-λες και ήταν θέμα τεχνικό η διαπραγμάτευση), αλλά η κουβανέζικη κυβέρνηση δεν έκανε ούτε βήμα πίσω. Και επειδή η διαδικασία πήγαινε να πάρει μεγάλη διάρκεια χάνοντας το πολιτικό μομέντουμ, οργάνωσε μια κανονική δίκη με όλες τις τυπικές διαδικασίες αυτήν τη φορά και έριξε από τριάντα χρόνια φυλακή σε όλους ανεξαιρέτως τους εισβολείς. Σε εκείνη τη δίκη οι κατηγορούμενοι διάλεξαν τη σιωπή, αλλά ήταν πια αργά. Οι Αμερικάνοι μετά από αυτό δέχτηκαν τελικά τα πάντα, σφραγίζοντας την στρατιωτική ήττα και με μια καθαρά δική τους πολιτική ήττα. Οι αντικαθεστωτικοί ανταλλάχτηκαν με 53.000.000 δολλάρια σε φάρμακα και μετρητά για την ενίσχυση του κουβανέζικου συστήματος υγείας, και με έναν αριθμό από τις γιγάντιες μπουλντόζες Κατερπίλαρ Τ12 για εγγειοβελτιωτικά έργα.
Ποτέ δεν είχε φτάσει η διπλωματία τους τόσο χαμηλά. Το σοκ μέσα στο Λευκό Οίκο ήταν φοβερό. Όπως κατέθεσε αργότερα σε μια επιτροπή ο τότε υπουργός άμυνας Ρόμπερτ Μακναμάρα: "Μας είχε πιάσει υστερία με τον Κάστρο τον καιρό του Κόλπου των Χοίρων και μετά". Στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο μετά την αποτυχημένη εισβολή, σημειώνει ο τότε υφυπουργός εξωτερικών Τσέστερ Μπόουλς, η ατμόσφαιρα ήταν "σχεδόν βάρβαρη". "Υπήρχε μια σχεδόν έξαλλη αντίδραση για ένα πρόγραμμα δράσης". Ο ίδιος ο Κέννεντυ άρχισε να το...φιλοσοφεί: "Οι αδιάφορες, οι καλομαθημένες, οι μαλθακές κοινωνίες σε λίγο θα σαρωθούν μαζί με τα σκουπίδια της κοινωνίας. Μόνο οι δυνατοί θα μπορέσουν ίσως να επιζήσουν". [5]
 |
| Πινακίδα του πρώτου καιρού. Πριν ξεσπάσει η σύγκρουση |
Σημειώσεις:
[1]: Βρίσκεται στο http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB355/bop-vol3.pdf σελ.337
[2]: Ήταν η μόλις δεύτερη εκλεγμένη κυβέρνηση στην υπερεκατονταετή ιστορία της Γουατεμάλας. Η πρώτη, υπό τον Χουάν Χοσέ Αρεβάλο το 1945 δεν ήταν ριζοσπαστική. Εντούτοις, το 1963 η Χούντα που έριξε τον Άρμπενς προκήρυξε εκλογές και επειδή τα προγνωστικά έδειχναν ότι θα τις κέρδιζε ο εκ νέου στο προσκήνιο Αρεβάλο, ο Κέννεντυ παρότρυνε/υποχρέωσε τους στρατιωτικούς σε ένα νέο πραξικόπημα και ένα νέο γύρο τρομοκρατίας. (στο Νόαμ Τσόμσκυ "Έτος 501-η κατάκτηση συνεχίζεται", σελ.204, εκδ. Τόπος, Αθήνα 1994)
[3]: http://www.historyofcuba.com/history/baypigs/Rusk-1.htm
[4]: Στο Jacques Verges "Η στρατηγική της δίκης", σελ.87-91, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2003
[5]: στο Νόαμ Τσόμσκυ "Έτος 501-η κατάκτηση συνεχίζεται", σελ.170-171, εκδ. Τόπος, Αθήνα 1994
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου