#58 Ταινία: "Sorry, we missed you", του Κεν Λόουτς

Sorry we missed you

Εικόνες της οικονομικής κρίσης

Του "Ιδεογράφου"

Θέλει κάποιος να καταλάβει σε εκατό λεπτά πως ζει ο άγγλος λευκός άνθρωπος του μεροκάματου στην Αγγλία; Ας δει αυτήν την ταινία. Το «Sorry, we missed you» του Κεν Λόουτς, το οποίο είναι και το τελευταίο ως τώρα φιλμ του άγγλου σκηνοθέτη (2019). Αυτή είναι η μια όψη.

Η άλλη είναι η αποτύπωση των καταστροφικών συνεπειών που είχε (και έχει) η οικονομική κρίση του 2008 στην καθημερινότητα των ανθρώπων που «καταλαβαίνουμε ότι ζουν εξαρτημένοι από τον μισθό τους», όπως σε κάποια αποστροφή του, σε κάποιο από τα πολλά διαγγέλματά του, δήλωσε ο έλληνας πρωθυπουργός. Καταστροφικές συνέπειες που ξεκινάνε από τα οικονομικά, προχωράνε στις εργασιακές σχέσεις και φτάνουν στην ψυχολογία και στις ενδοοικογενειακές σχέσεις.

Ο Κεν Λόουτς γεννήθηκε το 1936. Είναι μεγάλος σε ηλικία κι όμως η κρίση του παραμένει ακμαιότατη. Ως εκατό τοις εκατό «στρατευμένος» καλλιτέχνης συνεχώς προσθέτει κεφάλαια στην ιστορία των ανθρώπων με μια μεγάλη διαφορά με την πλειονότητα των σύγχρονων σκηνοθετών: ο Κεν Λόουτς μιλάει από την σκοπιά του λαού, της εργατικής τάξης. Αυτήν κοιτάει και αυτήν καταγράφει. Η ιστορία λοιπόν του «Sorry, we missed you» είναι η σημερινή καθημερινότητα του (οποιουδήποτε) Ρίκυ Τέρνερ και της οικογένειάς του.

Ο Ρίκυ Τέρνερ είναι ένας οικοδόμος που έχασε τη δουλειά του με την κρίση. Είναι περήφανος για την εργασία του και περήφανος που δεν ζήτησε να μπει ποτέ σε ταμείο ανεργίας, το οποίο θεωρεί περίπου ηθική οπισθοχώρηση. Βρίσκει δουλειά σε μια εταιρία κούριερ (διανομής δεμάτων και παραγγελιών πόρτα-πόρτα) όχι με μισθό, αλλά ως «συνέταιρος». Είναι τα νέα κόλπα της εργοδοσίας για να καταστρατηγηθούν εργασιακά δικαιώματα. Το νέο του αφεντικό, ένας Μαλόνευ, το βαφτίζει «φραντσάιζ». Ο Ρίκυ δουλεύει περίπου 14 ώρες τη βδομάδα για έξι ή εφτά μέρες. Τα έξοδα δικά του, από τη βενζίνη μέχρι το ίδιο το βανάκι που αναγκάζεται να αγοράσει, πουλώντας το αυτοκίνητο της γυναίκας του. Η νέα δουλειά, αν και εξοντωτική, του υπόσχεται μπόλικα χρήματα, τα οποία είναι απαραίτητα για να εξυπηρετήσει, όπως λέγεται, τα χρέη που έχει η οικογένειά του. Ο Μαλόνευ είναι ντε φάκτο εργοδότης. Λειτουργεί ως τέτοιος. Τυπικά δεν είναι. Δεν υπογράφονται ούτε συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας, ούτε υπάρχουν μισθοί, μπόνους, υπερωρίες, άδειες, τίποτα.

Η γυναίκα του, η Άμπυ Τέρνερ, είναι κοινωνική λειτουργός που επισκέπτεται γέρους και αναξιοπαθούντες για ορισμένες ώρες τον καθένα, για να τον ξυπνήσει, φροντίσει, κάνει λίγο παρέα. Είναι πολύ καλή και φιλότιμη στη δουλειά της, παρόλο που κι αυτή δουλεύει μέχρι αργά το βράδυ. Έχει ωράριο 07:30-21:00. Η οικογένεια συναντιέται μόνο το βράδυ. Ο Κεν Λόουτς επιμένει να δείχνει αυτήν την εικόνα, που κάθονται γύρω από ένα τραπέζι και μιλάνε, πάντα νύχτα. Τα δυο παιδιά τους λοιπόν τους βλέπουν στο βραδινό, το ίδιο και αυτοί μεταξύ τους. Όμως είναι μια πολύ αγαπημένη οικογένεια, χωρίς ίχνος βίας ανάμεσά τους, με σεβασμό και πραγματική έγνοια για τα προβλήματά που έχει ο καθένας και όλοι μαζί. Είναι ένα καταφύγιο για τους δυο ενήλικες, το μόνο που έχουν για να ανταπεξέλθουν στη δύσκολη ζωή.

Κάποια στιγμή ο Κεν Λόουτς κάνει αναφορά νοσταλγική και για το άλλο καταφύγιο που είχε ο αγγλικός λαός: το συνδικάτο. Η Αμπυ βρίσκεται στο σπίτι μιας γιαγιάς και βλέπουν τις παλιές φωτογραφίες της, όπου της δείχνεται μία με τη γιαγιά (νέα τότε) να τραβάει τα μαλλιά της όταν ο επικεφαλής ενός συνδικάτου της ανακοινώνει ότι θα έρθουν κι άλλα πούλμαν με απεργούς και θα πρέπει να μαγειρέψει και για αυτούς! Η Αμπυ χαμογελάει σαν να μην ξέρει για τι πράγμα πρόκειται, για το σπουδαίο αίσθημα και ιδεολογία, την ταξική αλληλεγγύη. Ψήγματα αυτής θα δούμε και στη δουλειά του Ρίκυ. Ένας από τους «συνέταιρους» δεν τα πάει καλά στις παραδόσεις και ο αμοραλιστής και κυνικός Μαλόνευ τού αφαιρεί τη διαδρομή (τον υποβιβάζει σε μια που δεν έχει καλά χρήματα) και ζητάει ποιος από τους άλλους «συνεταίρους» θέλει να την πάρει. Ένας-ένας αρνιούνται, παρότι είναι αυτή με τα πιο πολλά λεφτά, και ο Μαλόνευ δηλώνει ότι έτσι κι αλλιώς ο άλλος θα την χάσει. Ο Ρίκυ όμως δέχεται. Κανείς δεν αποδοκιμάζει (πλην του παλιού που δεν δέχεται να τον ενημερώσει), ούτε επικροτεί την κίνησή του. Περνάει στο ντούκου, σιωπηλά. Ο καθένας μόνος του σήμερα, λέει ο Κεν Λόουτς…

Η δουλειά είναι εξοντωτική και για τον άντρα και για την γυναίκα. Και σύντομα προστίθεται ένα μεγάλο πρόβλημα: ο γιος τους κάνει κοπάνες από το σχολείο, τρώει μια γερή αποβολή, έχει μπλέξει σε παρέες και κάποια στιγμή συλλαμβάνεται. Ούτε ο Ρίκυ, ούτε η Αμπυ έχουν χρόνο για αυτόν. Νιώθουν φριχτά, ο Ρίκυ ζητάει άδεια και ο Μαλόνευ του γαυγίζει ότι αυτό θα του κοστίσει 100 λίρες την μέρα. Αναγκάζεται να το κάνει για να πάει στο αστυνομικό τμήμα να συμπαρασταθεί στον γιό του. Η ισορροπία στην οικογένεια χαλάει. Ο Ρίκυ κάποια στιγμή χάνει τον έλεγχο και ρίχνει έναν μπάτσο στον γιό του. Τσακώνεται για πρώτη φορά με τη γυναίκα του η οποία τον πετάει έξω να ηρεμήσει λίγο. Η απουσία των μεγάλων, εξαιτίας της πολύωρης εργασίας, φαίνεται έντονα όταν τα παιδιά περνάνε δύσκολη εφηβεία. Και τότε ανακαλύπτουν πως έχουν τα χέρια τους δεμένα.

Η συμβολή της Αμπυ στην οικογενειακή ισορροπία είναι καθοριστική. Πάντα ήπια, συγκρατημένη και γαλήνια, συμπεριφέρεται εξαιρετικά (όπως κι ο άντρας της) και με σεβασμό σε όλους: μικρούς, μεγάλους και «πελάτες». «Πελάτες»; Ναι, η δουλειά της μάλλον δεν είναι καθαρά κρατική. Όπως φαίνεται, στο θέμα της κοινωνικής φροντίδας κάποια ιδιωτική επιχείρηση υπό την μορφή ΣΔΙΤ τρέχει το πρόγραμμα και αυτή διαχειρίζεται εργαζόμενους, ωράρια και μισθούς. Η Αμπυ τηλεφωνώντας ένα απόγευμα σε κάποια υπεύθυνη πιέζεται να πάει και σε άλλον έναν… «πελάτη». Η Αμπυ κομπιάζει όταν λέει αυτήν την λέξη. Την λέει για να συνεννοηθεί με την /τον επιστάτη της εργασίας της. Δεν την πιστεύει.

Η ταινία πήρε το όνομά της από το χαρτάκι που αφήνει ο διανομέας όταν δεν βρίσκεται στο σπίτι του ο παραλήπτης. Είναι και το χαρτάκι που θα άφηναν οι δυο γονείς στον γιο τους όταν άρχισε η κατηφόρα του τελευταίου. Είναι το χαρτάκι που αφήνει το Συνδικάτο και η εκεί Αριστερά στην αγγλική κοινωνία.