ΚΥΠΡΟΣ: Πραξικόπημα-«Αττίλας»-Σχέδιο
Ανάν
Του «Ιδεογράφου»
Μισός αιώνας σχεδόν πέρασε από το πραξικόπημα του Σαμψών, το ακόλουθο
ξέσπασμα του «Αττίλα» και τελικά την κατοχή του 38% της έκτασης της Κύπρου από
το τουρκικό κράτος. Η πολεμική ενέργεια αυτή που σχεδιαζόταν χρόνια από τις
τουρκικές κυβερνήσεις και είχε την έγκριση των ΗΠΑ και της Αγγλίας, παρήγαγε
διαμελισμό και εθνοκάθαρση και μια παγιωμένη κατάσταση. Αφορμή δε για αυτήν
στάθηκε το πραξικόπημα που επιχείρησε η ελληνική Χούντα εναντίον του τότε
προέδρου αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ο επικεφαλής της Χούντας τότε, ο Ιωαννίδης,
είχε λάβει εγγυήσεις από αμερικάνους διπλωμάτες και πράκτορες ότι η Τουρκία δεν
θα αντιδράσει. Αυτοί που δεν αντέδρασαν ήταν οι αμερικάνοι, που με τον Αττίλα
έλυσαν το πρόβλημα της Κύπρου ως προς τον πολιτικό προσανατολισμό της, ο οποίος
προσπαθήθηκε στο προηγούμενο διάστημα να είναι κεντρίστικος. Η ύπουλη αυτή
στάση επαναλήφθηκε πριν είκοσι χρόνια, με το Σχέδιο Ανάν.
---Μετά τον «Αττίλα»-
Το νησί εκ των πραγμάτων, με κατεχόμενο το βόρειο τμήμα της και με δυο
μεγάλες βρετανικές βάσεις στο νότο, δηλαδή υπό μόνιμη πολιτική πίεση, ευθυγραμμίστηκε σταδιακά πλήρως με την
πολιτική των νατοϊκών. Η μόνη εξαίρεση ήταν η απόρριψη του σχεδίου Αναν το 2003,
που θα εξαφάνιζε εντελώς την υπόθεση αυτοδιάθεσης του νησιωτικού κράτους. Ό,τι
είχε απομείνει δηλαδή.
Ο στόχος του «Αττίλα» λοιπόν επιτεύχθηκε πλήρως· και για την Τουρκία και για
το ΝΑΤΟ. Σπάνια μια στρατιωτικοπολιτική επιχείρηση έχει τόσο καθαρά αποτελέσματα.
Δουλεύτηκε όμως σε Ουάσινγκτον, Λονδίνο, Αθήνα και Άγκυρα πολύ μεθοδικά και για
πολλά χρόνια η τραγωδία του κυπριακού λαού. Που όπως όλοι οι λαοί της Μέσης Ανατολής
επιθύμησε εθνική αυτοδιάθεση και, ιδιαίτερα η Κύπρος, δυνατότητα επιλογής είτε της
ένωσης με την Ελλάδα είτε ανεξάρτητα.
---Η Συμφωνία στο Ντέυτον---
Το σχέδιο Ανάν δεν ήρθε ξεκάρφωτο κι ας φάνηκε τέτοιο. Είχε προηγηθεί μια
μεγάλη επιτυχία της αμερικάνικης διπλωματίας, που ήταν η Συμφωνία του Ντέυτον
το 1995 για τον τερματισμό του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου πολέμου στη Βοσνία και
την δημιουργία του προτεκτοράτου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.
Προτεκτοράτο: Η λέξη κλειδί και στις δυο περιπτώσεις. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη,
που καθόλου δεν ξανακούστηκε έκτοτε, έχει διοίκηση από τον "Υψηλό
Αντιπρόσωπο" που διορίζεται από το συμβούλιο ασφαλείας του ΟΗΕ (και
συνεργάζεται με τον τοποτηρητή της ΕΕ), ο οποίος αποφασίζει για όλα τα
σημαντικά ζητήματα, όταν η μια από τις τρεις κοινότητες (βόσνιοι
μουσουλμάνοι-σέρβοβόσνιοι-βοσνιοκροάτες) βάζει βέτο (που δικαιούται
καταστατικά) στις άλλες. Ξένοι συγκροτούν και το Ανώτατο δικαστήριο. Η
Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι τριχοτομημένη και εδαφικά, με την κάθε κοινότητα να
έχει τη δική της διοίκηση, η οποία όμως έχει πολύ περιορισμένες αρμοδιότητες.
Στο σύνολό του το κράτος δεν λειτουργεί και αποτέλεσμα αυτού είναι αφενός ο
πληθυσμός του να μεταναστεύει συνεχώς και αφετέρου συνεχώς να ακονίζονται
μαχαίρια, υπόγεια, για την οριστική επικράτηση. Τόσο οι σέρβοι, όσο και οι
κροάτες έχουν τα αντίστοιχα εθνικά κέντρα, τις αντίστοιχες χώρες και έτσι οι
μεταξύ τους ανταγωνισμοί εισάγονται και εξάγονται. Οι βόσνιοι δεν έχουν και
απευθύνονται στη «Διεθνή Κοινότητα» για ερείσματα. Είναι μια διζωνική (Βοσνία
και Ερζεγοβίνη) τρικοινοτική (βόσνιοι-σέρβοι-κροάτες) ομοσπονδία το όλο
"κράτος", το οποίο κάνει ό,τι αποφασίζουν οι άλλοι.
----Το σχέδιο Ανάν----
Στην Κύπρο, με την πετυχημένη για τις ΗΠΑ και την ΕΕ συνταγή, επιχειρήθηκε
να γίνει το αντίστοιχο: Διζωνική (νότιο μέρος και κατεχόμενα) δικοινοτική
(ελληνοκύπριοι- τούρκοι και τουρκοκύπριοι) ομοσπονδία, με χωριστές διοικήσεις
και μια κεντρική όπου θα υπήρχε δικαίωμα βέτο και υποχρεωτική επιδιαιτησία από
το Ανώτατο δικαστήριο (τρεις ε/κ, τρεις τ/κ και τρεις ξ έ ν ο ι) ή ακόμα
ψηλότερα στην Ελβετία. Εδώ δεν επιχειρήθηκε να μπει εξαρχής «γκαουλάιτερ» γιατί
είχαν περάσει είκοσι οχτώ-τριάντα χρόνια από την αιματοχυσία και τα πάθη είχαν
καταλαγιάσει κάπως.
Η δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία είναι το διχοτομικό σχέδιο που πρότεινε ο
Ντενκτάς και αποδέχτηκε (κάτω από το βάρος και τη χρονική εγγύτητα μιας σοβαρής
εθνικής καταστροφής) ο Μακάριος στις συνομιλίες μεταξύ τους το 1977 και μετά
την διακηρυγμένη πρόθεση του πρώτου να ανακηρύξει το ψευδοκράτος (αυτό πραγματοποιήθηκε
το 1983). Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο οι δυο κοινότητες αυτοδιοικούνται και κοινή
είναι η εκπροσώπησή τους στους διεθνείς θεσμούς. Ουσιαστικά μιλάμε για δυο
κράτη σε ένα. Οι πρόεδροι της δημοκρατίας εναλλάσσονται κλπ.
Παραλλαγή του ήταν το σχέδιο Άνάν στο ακόμα χειρότερο: η διοίκηση έμπαινε
σε διεθνή επιδιαιτησία. Δηλαδή, δυο κράτη σε κανένα. Για τον ελληνικό αστισμό ήταν μια καλή ευκαιρία να
ξεμπερδεύει με το κυπριακό πρόβλημα, άλλωστε όπως είπε και ο «εθνάρχης»
Καραμανλής την ημέρα του Αττίλα ΙΙ: «Η Κύπρος βρίσκεται μακριά».
Και στην περίπτωση Ανάν ήταν τα δυο εθνικά κέντρα που προώθησαν το σχέδιο
μαζί με τους αμερικάνους και αυτά που έστρεψαν την διαπραγμάτευση στις εδαφικές
παραχωρήσεις και όχι στην ουσία• θα αποτελούσε κράτος μετά η Κύπρος ή μόνο κατ'
όνομα;
Μόνο που σε αντίθεση με τη Συμφωνία του Ντέυτον που ήρθε αμέσως μετά από
έναν πόλεμο, στην Κύπρο έπρεπε να γίνει δημοψήφισμα. Και εκεί η ελληνοκυπριακή
πλευρά, που έκρινε όχι μόνο τις παραχωρήσεις του Ντενκτάς λίγες μπροστά στη
ζημιά που έκανε ο «Αττίλας», αλλά και την σαφή υποβάθμιση της θέσης της (από
κυρίαρχη έστω στα ελεύθερα και διεθνώς αναγνωρισμένα 2/3 του νησιού να απωλέσει
τη διοίκηση στο όλο), μπλόκαρε την πονηριά των αμερικάνων και των «γιες μεν»
εδώ να «λύσουν» το πρόβλημα δια της δημιουργίας προτεκτοράτου-στρατιωτικού
ορμητηρίου.
«Παρέλαβα κράτος, δεν θα παραδώσω
κοινότητα», δήλωνε ο προσφάτως εκλεγείς τότε κύπριος πρόεδρος Τάσσος
Παπαδόπουλος, εκ μέρους του κυπριακού αστισμού, και ήταν εύστοχη αυτή η
τοποθέτηση. Ήταν ακριβώς η ουσία του σχεδίου.
---Το δημοψήφισμα---
Το αποτέλεσμα ήταν περίπου ανέλπιστο (μια και το ΔηΣυ ήταν υπέρ του «ΝΑΙ»
και το ΑΚΕΛ στην αρχή τα μασούσε): 75% «ΟΧΙ» στο ελληνοκυπριακό τμήμα και 35% «ΟΧΙ»
στα κατεχόμενα! Στην Αθήνα γινόταν πορείες υπέρ του «ΟΧΙ», οι οποίες κατέληγαν
στην αμερικάνικη πρεσβεία (και με άλλα συνθήματα όπως: «Κύπρος-Ενιαία-Ανεξάρτητη» και «Έξω
απ’ το νησί όλοι οι στρατοί»), και οι κύπριοι φοιτητές που συνήθως
αδιαφορούσαν για τις γενικές συνελεύσεις συμμετείχαν και ψήφιζαν τις αποφάσεις
υπέρ του «ΟΧΙ». Στην Ελλάδα, οι φωνές που απαίτησαν από τον κυπριακό λαό να
υποταχθεί πλήρως σε «προστάτες» φώναζαν υπέρ του «ΝΑΙ» και προφήτευαν διεθνή
απομόνωση και μιζέρια- τα ίδια που φώναζαν και εδώ στο δημοψήφισμα του 2015, οι
ίδιοι και υπέρ των ίδιων ξένων. Τίποτα απ' αυτά δεν έγινε.
Το ψηλό ποσοστό των τ/κ που ψήφισαν «ΝΑΙ» εξηγείται σε κάποιο βαθμό από το
χαμηλό βιοτικό τους επίπεδο σε σχέση με το ελληνοκυπριακό: θεωρούσαν κυριότερο
να φτιάξουν την οικονομική τους κατάσταση, άσχετα αν καταλυόταν η ανεξάρτητη
κρατική υπόσταση του νησιού. Και πάλι όμως, το Σχέδιο Ανάν δεν εξασφάλιζε σε
κανέναν ανάμιξη οικονομιών και πληθυσμών. Η ψήφος τους ήταν αρκετά
συναισθηματική, όπως και των ελληνοκυπρίων, μόνο που στους τελευταίους
κυριάρχησε και η λογική. Η κατεξοχήν όμως επιδίωξη της Τουρκίας ήταν να μην
υπάρχει ανεξάρτητο κυπριακό κράτος-εμπόδιο
στα συμφέροντά της.
Τι είναι τώρα η Βοσνία. Την έχει ξανακούσει κάποιος μετά την πολιορκία του
Σαράγεβου; Υπάρχει κάπου, εκτός τη Γιουροβίζιον; Αναπτύσσεται, τί κάνει; Οι
λαοί της πως ζουν; Έχουν μήπως διεφθαρμένες ηγεσίες, τοπάρχες, γιατί πέφτει σε
αυτές τυράκι από Βρυξέλλες για να κρατούν ήσυχο τον κόσμο, να μην δημιουργούν
προβλήματα ανεξαρτησίας; Το σχέδιο Ανάν ήταν , μετά την προδοσία του 1974 και
τον Αττίλα, ο χειρότερος σκόπελος που καλούταν να ξεπεράσει ο κυπριακός λαός:
κατάλυση της κυριαρχίας της ως κράτους και εκμηδενισμού της εθνικής της
κυριαρχίας. Επιδιαιτησία των μεγάλων δυνάμεων ΗΠΑ-Αγγλίας-ΕΕ στις διαφωνίες
(ακόμα και για δευτερεύοντα θέματα) μεταξύ της ε/κ και τ/κ κοινότητας, συνέχιση
της παρουσίας των εγγλέζικων βάσεων και πολύ αργοπορημένη και όχι πλήρης
αποχώρηση του ελληνικού και του (κατοχικού) τουρκικού στρατού. Θα ήταν ένα καντονοποιημένο
προτεκτοράτο.